|
XIX. yüzyıl modernleşme sürecinde Batıyla etkileşimini arttıran Türk toplumu, bir zihniyet değişikliği ve kültürel hareketlilik yaşar. Batılılaşmayla birlikte yenilenen ve hızla şekillenen yaşam tarzı, Osmanlının sosyo-kültürel yapısını derinden etkileyerek eğlence kültürü ve yapısını da değiştirir. Türk edebiyatında Batılılaşma hareketinin sonucunda ortaya çıkan ve oldukça geniş imkânlara sahip bir tür olan roman da sosyal değişimi kendi gerçekliğinde yansıtmaya çalışır. Kültür tarihi içinde zihniyet değişiminin farklı bir yönünü eğlence hayatı üzerinden aydınlatmayı hedefleyen bu çalışma, 1908'e kadar Türk romanlarında işlenen eğlence kültürünü incelemekle beraber kültür değişimlerinin alanları, sınırları ve çizgisi üzerinde durur. Eğlencenin tanımı, felsefesi ve tarihsel süreç içinde geçirdiği değişimler aktarıldıktan sonra eğlence kültürünün daha iyi kavranması için kültürü oluşturan temel dinamikler ve sosyal hayatı oluşturan unsurların değişim süreci gibi konular ele alınarak çalışmanın kuramsal çerçevesi oluşturulur. XIX. yüzyılda Türk eğlence kültürü kavramını bir medeniyet değişmesi bağlamında değerlendirdiğimizde "eğlence kültürünün değişimi"; geleneksel Doğu medeniyetinden Batı medeniyetine geçişi sağlayan değerler, normlar, günlük yaşam pratikleri, bunları kapsayan yaşam tarzının değişimi anlamına gelir. Türk toplumunda Batılı yaşam tarzının ortaya çıkış süreci ve eğlence kültürünün değişiminin incelenmesi konusunda Tanzimat ve Edebiyat-ı Cedide romanı önemli bir kaynaktır. Modern ve geleneksel çizgideki eğlence hayatına yer veren Türk romanlarında eğlence kültürü; "eğlence türleri, eğlence mekânları ve eğlence hayatından insan portreleri" olmak üzere üç başlık altında toplanarak incelenmiş ve romancıların eğlence hayatı, sosyal meseleler hakkındaki görüşleri ve tenkitleri olay örgüsü etrafında değerlendirilirken dönemin genel görünümü yansıtılmıştır.
Anahtar Kelimeler :Tanzimat Devri, Edebiyat-ı Cedide Devri, roman, sosyo-kültürel hayat, Batılılaşma, eğlence, kültür.
|
|
Turkish population, who increased the interaction with the West during the modernisation period in XIX., has experienced a mentality change and cultural activity. Life style which is renewed and rapidly formed with westernisation, changes recreation culture and structure by affecting Ottomansocio-cultural structure deeply, as well. The type novel which has fairly wide opportunities and revealed as a result of Westernisation movement in Turkish Literature, tries to reflect the social change, in its own reality, as well. The current study which aims to lighten a different side of the mentality change in culture history via recreation life, emphasizes cultural alternation areas, restrictions and lines as well as recreation culture in Turkish novels until 1908. After the definition, philosophy, alterations in historical period of recreation are described, in order to have recreation culture understood better, theoretical frame of the study is formed by taking account the subjects such as basic dynamics of culture and alteration period of social life former elements. When we evaluate XIX. Turkish recreation culture as a civilization alteration, "alteration of recreation culture" means; alterations in values, norms, practicals of daily life that provide conventional transition of Eastern civilization to Western civilization; and life style alterations comprising all of them. Tanzimat and Edebiyat-ı Cedide novels are important sources for investigating the revelation period of Western life style in Turkish community and alteration of recreation culture. Recreation culture in Turkish novels that gives place to modern and conventional recreation life is investigated under three titles as "recreation types, recreation places and human portraits in recreation life" and while the recreation life, opinions about social matters and criticals of the novelists around the plot are evaluated, general view of the period is reflected.
Key Words:Tanzimat Period, Edebiyat-ı Cedide Period, novel, socio-cultural life, Westernisation, recreation, culture. |
