Tez No	İndirme	Tez Künye	Durumu
629440		Türk dilinin tarihsel diyalektolojisi - Harezm-Altın Ordu sahasına ait Türkçe metinler üzerine bir inceleme - / Historical dialectology of Turkic language - A research on Turkish texts on the Khwarezm-Golden Horde area - Yazar:ESİN AĞCA Danışman: PROF. DR. BÜLENT GÜL Yer Bilgisi: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Konu:Dilbilim = Linguistics ; Türk Dili ve Edebiyatı = Turkish Language and Literature Dizin:Altın-Orda Devleti = Altın-Orda Khanate ; Ağızlar = Dialects ; Dil bilim = Linguistics ; Eski Türkçe = Old Turkish ; Harezmce = Khwarazm language ; Karşılaştırmalı dil bilgisi = Comparative grammar ; Karşılaştırmalı dil bilim = Comparative linquistics ; Türk lehçeleri = Turkish dialects	Onaylandı Doktora Türkçe 2020 298 s.
Diller, zamana, mekâna ve sosyal kategorilere göre değişirler. Dillerdeki bu değişim, genellikle sosyo-kültürel şartlardan; bazen de coğrafya, iklim gibi dış etkenlerden kaynaklanmaktadır. Dillerin tesir altında kaldığı bu etkenler, dilleri zaman içinde varyantlaştırmaktadır. Belirli bir bölgede ya da sosyo-kültürel şartlar altında yazı dili halinde varlık gösteren dillerin konuşurları, coğrafî, kültürel ya da etnik ayrışmalara bağlı olarak diyalekt gruplarını meydana getirmektedir. Bu diyalektler standart dil bünyesinde varlık gösterirken, aynı zamanda diyalekt konuşurlarının nüfus yoğunluğuna ya da siyasi erk içindeki gücüne bağlı olarak zaman zaman standart dile nüfuz etmektedirler. Bugünkü bilgilerimize göre ilk yazılı metinleri 7. yüzyılın sonlarına ait olan Türk dili, diğer diller gibi hemen hemen benzer sebeplerden dolayı diyalektlere sahiptir. Türk dilinin ilk yazılı metinlerinin ait olduğu Köktürkçe döneminde dahi diyalektlerin izi takip edilebilmektedir. Diğer taraftan Türk dilinin siyasi ve sosyal şartlardan dolayı 13. yüzyıldan itibaren çeşitlenmesiyle, aynı yüzyıllarda ve farklı coğrafyalarda birden fazla Türk yazı dili varlık göstermiştir. Bu tezde, Türk dilinin 13-14. yüzyıllarda Harezm ve Altın Ordu bölgesinde yazılmış Türkçe metinlerindeki diyalektikal unsurlar tespit edilmeye ve bu unsurların ait olduğu diyalektler belirlenmeye çalışılmıştır. Aynı gramer birimlerinin birden fazla tanığını içeren Harezm-Altın Ordu Türkçesi metinleri, Tarihsel Türk dilinin önceki dönemlerine göre belirgin farklılıklar sergilemektedir. Bu bakımdan, diyalektikal unsurların da en fazla görüldüğü metinlerdir. Tezde, bu bölgede yazılan Türkçe metinler üzerinden bir diyalektoloji araştırması yapılmıştır. Tezin araştırma alanına dâhil edilen konulardan biri de, tespit edilen herhangi bir diyalektikal unsurun hangi Türk yazı diline ait olduğunu belirlemektir.
Languages change according to time, place and social categories. Sociocultural circumstances in general, and sometimes external factors such as geography and climate are the causes of this change in languages. These factors influencing the languages, cause variations in languages over time. Speakers of the languages that exist as a written language in a specific region or exist under certain socio-cultural conditions, form dialect groups depending on geographical, cultural or ethnical differentiations. While these dialects exist within the standard language, they also occasionally penetrate into the standard language depending on the dialect speakers' population density or their effect on the political power. According to information we have today, Turkic language, whose first written texts date back to the late 7th century, has dialects for reasons pretty much the same as for other languages. Even in the Kokturk period, to which the first written texts of the Turkic language belong, the traces of dialects can be followed. On the other hand, more than one Turkic written language existed in the same centuries and in different geographies because of the diversification of the Turkic language due to political and social circumstances as from the 13th century. For this reason, because its speakers migrated to different regions in the early period and had different sociocultural circumstances, Turkic language divided into many dialects in a very early period and each of these dialects formed a written language over time. In this thesis, dialectical elements in Turkic texts, written in Khwarezm and Golden Horde regions in the 13-14th centuries of Turkic language, are tried to be detected. Khwarezm-Golden Horde Turkic texts, containing more than one witnesses of the same grammatical units, show significant differences compared to the previous periods of the Historical Turkic language. In this regard, they are the texts where dialectical elements are also seen the most. In the thesis, a dialectology research was carried out over Turkic texts written in this region. Another subject included in the research field of the thesis is to determine to which written Turkic language any detected dialectical element belongs to.