Tez No	İndirme	Tez Künye	Durumu
16944		Karahisar-ı Sahib Sancağı'nda ayanlık müessesesi (1784-1848) / Yazar:YALÇIN ÖLMEZ Danışman: PROF. DR. MEHMET BAHAEDDİN YEDİYILDIZ Yer Bilgisi: Hacettepe Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı Konu:Tarih = History Dizin:Afyonkarahisar = Afyonkarahisar ; Anadolu tarihi = Anatolia history ; Ayanlık = Ayanlık ; Karahisar-ı Sahib = Karahisar-ı Sahib ; Osmanlı Devleti = Ottoman State ; Osmanlı Dönemi = Ottoman Period	Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 1991 119 s.
ÖZET Bu çalışmada, şer' İye silenlerinden hareketle kara- hisâr-ı Sahib Sancağı' ndaki âyânlık müessesesinin yapısı incelenmeye çalışılmıştır. Araştırma kapsamına aldığımız yöre, Anadolu'da çağlardan heri önemli "bir yerleşim merkezidir. Anadolu'nun Türkleşmesi süreci, içerisinde de sırasıyla Büyük Selçuklular, Anadolu Selçukluları, Eşref Oğulları, Germiyan Beyliği ve son olarak Osmanlı idare sinde kalmıştır. Karah.isar-1 Sahib Sancağı, Osmanlı idâri yapısında sancak statüsünde olup Anadolu (Kütahya) Eyaletine bağlanmıştır. Bu bölgede âyânlığın etkisi, İmparatorluk genelin de olduğu gibi XVII. yüzyıl sonlarında görülmeye başlamış tır. Celâlî isyanları ardından daha da hızlanan merkezî çözülme, bölgedeki ayanların güçlerinin artmasına sebep olmuştur. XVIII. yüzyıl boyunca, devletin artan masraflarını karşılamak amacıyla sık sık başvurulan Himdâd-ı hazâriye", sefer masrafları için tahsil edilen "imdâd-ı seferiye" ve diğer öncelikli vergilerin toplanmasında, K.arahisar-ı Sahib ayanları aktif rol oynamışlardır. Bölgenin huzurunun sağlanması, merkezî hükümete ters düşen memurların cezalandırılması, zaman zaman görülen eşkıyâlık hareketlerinin bastırılması ve toprağa bağlı halkın topraklarını terk etmelerinin önlenmesi ayanlara verilen görevler arasındadır. Diğer yandan bölgede üretimi yapılan "güherçile" ve "enfiye"nin toplanması işini de ayanlar üstlenmişlerdir. Konar-göçer halkın hareketlerinin kontrol altına alınması ve yerleşik halka verdikleri zararların sebep olduğu kargaşalıkların önlenmesinde de bölgenin ayanlarına önemli görevler verilmiştir.iî Kazandıkları nüfuzlarını daha da arttırmak amacıyla zaman zaman birbirleriyle mücadele etmiş olan ayanlar, halka zarar vermişlerdir, Ayânlık mücadelelerinin halka zarar vermesi, bu tür mücadelelerin önlenmesi yolunda merkezî hükümeti sıkı tedbirler almaya yöneltmiştir. Karahisar-ı Sahih sancağı 'nın sahip olduğu ulaşım şebekesi ile hükümet merkezine yakınlığı, burada devlete baş kaldıracak nitelikte bir âyân zümresi yaratmamışsa da küçüklü büyüklü bir kısım ayanlar bölgede varlıklarını hissettirmişlerdir. En nüfuzlu hanedan olarak gördüğümüz Turunç- zâdeler ve Molla-zâdeler bile kendilerine yeterli bir üre tim yoğunluğunun üstüne çıkamamışlar, bu sebeple yeniden üretim koşullarını sağlayamamışlardır. Çok az miktardaki birikimlerini de yeniden üretim yerine, bazı hayrat işleri ile han, hamam, konak gibi yatırımlarda kullanmışlardır.
iii SUMMARY In this study the structure of the Ayanlik institution, in the Sub- Province (sancak) of Karahisar-i Sahib has been studied through an analysis of the kadi's co^ registers (şer* iye sicilleri). The region in question has been an important area of Anatolia for centuries. During the turkification of Anatolia the region was ruled, successively, by the Sel- juks, Anatolia Seljuks, Eşref oğulları and Germiyan Oğul ları. Lastly it was conquered by the Ottomans. The Karahisar-i Sahib area became a sub-province (sancak), of the Province of Anatolia in the Ottoman th administration system. At the end of the 17 century, the effect of Ayans was felt in this region just as other parts of the Empire. The process of decentralization, which speeded up especially after the Celâlî rebellion, caused the âyâns to increase their power in the region. During the 18 century the Ayans ;Of Karahisar-i Sa hib played an active role in the collection of such taxes as "imdâd-ı hazeriye", frequently imposed for the state's increasing expenses in peace time, and "imdâd-ı seferi ye", levied to meet war expenditure. Their main duties were to maintain law and onder in their district, to punish corrupt officials, to put down rebellions occur log from time to time and to prevent the re'âyâ from leaving their lands. In addition they undertook the collection of "saltpetre" (güherçile) and "snuff" (en fiye) produced in the district. The regional âyâns were also given important duties to bring (nomadic tribes) under control and to prevent upheavels caused by the damages suffered by peasant - cultivators due to the movements of nomadic tribes.IV The âyârıa who struggled with each other to increase their influence gave a great deal of harm to ordinary people. This situation led the central government to take strict measures to stop such inter-âyân struggles. Although, the proximity of the sancak center to the capital was a main factor in preventing the emergence of the powerful âyân families who could have rehelled against the.state, we also see some small families who made their existence felt in the region. For example in, terma of thoir ^onoinio power n- -?* influential families such as Turunçzâdes and Molla-zâdes could not achieve a very significant level of production. The surplus income and/or production they ' were able to obtain were used to support some r«ligious foundations (vakıf s ) such as hans, public baths instead of revenue- producing investments.