Tez No	İndirme	Tez Künye	Durumu
805207		Osmanlı bürokrasisinde başmuhasebe kalemi (XVIII. Yüzyıl) / Chief accounting office in the Ottoman bureaucracy (XVIIIth Century) Yazar:ENGİN ÇETİN Danışman: PROF. DR. ERHAN AFYONCU Yer Bilgisi: Marmara Üniversitesi / Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü / Türk Tarihi Ana Bilim Dalı / Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı Konu:Tarih = History Dizin:Bürokrasi = Bureaucracy ; Devlet teşkilatı = State organization ; Maliye teşkilatı = Public finance ; Osmanlı Devleti = Ottoman State ; Osmanlı belgeleri = Ottoman documents	Onaylandı Doktora Türkçe 2023 325 s.
Devlete ait bir takım gelir ve giderlerin kayıtlarını tutmak, muhasebelerini görmek ve bunlarla ilgili muameleleri yürütmek görevlerini yerine getiren Başmuhasebe Kalemi, aynı zamanda koordinatör bir büro olarak Osmanlı maliye bürokrasisinin en önemli unsuruydu. Bu çalışmada bugüne kadar çoğunlukla iktisat ve maliye tarihi araştırmalarının bir parçası olarak değinilen bu kalemin bürokratik yapısı incelendi. Söz konusu inceleme için büronun teşekkülü ile XVIII. yüzyıldaki personel ve işleyişinin ele alındığı üç ana bölüm oluşturuldu. Birinci bölümde XVI. yüzyıl sonlarından itibaren belgelere yansımaya başlayan büronun işlerini daha önce kimlerin yürüttüğü ve diğer gelir-gider kalemlerinden farklı özelliklerinin hangi bürokratik tasarruflardan kaynaklandığı incelenerek kalemin teşekkül süreci izah edildi. İkinci bölümde büronun personeli incelendi. Bu yapılırken öncelikle mekân, mesai ve kariyer yollarına dair değerlendirmelere yer verildi. Ardından kariyer basamaklarına uygun bir sıra takip edilerek şâkirdler, kâtipler ve halifeler ele alındı. Bu grupların sayıları, nasıl tayin edildikleri, ne şekilde terfi ettikleri, çalışma ortam ve şartları, gelirleri ve görev alanları ortaya koyulmaya çalışıldı. Nihayet büronun âmiri başmuhasebeciler incelenerek kalem idaresindeki rolleri açıklandı. Üçüncü bölüm, büroda hangi işlerin nasıl görüldüğünü, kayıt tutma usüllerini ve bürolar arası koordinasyonu temin etme yöntemlerini ele almak üzere oluşturuldu. Bu bölümde "defteroloji" kavramı yeniden tarif edilerek pratikte nasıl bir karşılık bulduğu gösterilmeye çalışıldı. Böylece Başmuhasebe Kalemi'nin bürokratik fonksiyonlarını izah etmenin yanında bürokrasi tarihi araştırmaları için bir yöntem de teklif edildi. Tezin temel kaynağını Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi'nde yer alan defter ve belge serileri teşkil etmektedir. Bu çerçevede öncelikle Başmuhasebe Kalemi tarafından üretilen veya üzerinde işlem yapılan defter ve belgeler incelenmiş, personelin maaş ve tayin işlemleri ile kurumlararası koordinasyon gibi bahisler için diğer büroların belge ve defter serilerinden de istifade edilmiştir.
The Chief Accounting Office was the most important institution of the Ottoman financial bureaucracy, as it was the coordinating body responsible for recording government revenues and expenditures, rendering accounts and conducting related transactions. This study is an investigation of the bureaucratic structure of this bureaucratic office, which has so far been the subject of discussion mainly within the framework of economic and fiscal history studies. For the aim of this study, three main chapters have been organized that deal with the formation of the office and its personnel and its functioning in the 18th century. In the first chapter, the formation process of the office, which is reflected in the documents from the end of the 16th century, is explained by examining who had previously carried out the work of the office and what bureaucratic savings were responsible for its different characteristics from other income-expenditure offices. In the second chapter, an analysis was made of the personnel who worked in the office. In the process, first of all, evaluations on the workplace, working hours and career paths were presented. Then, according to the order of the career ladder, the shakirds, clerks and khalifas were handled. Attempts were made to determine the number of these groups, how they were appointed, how they were promoted, their working environment and conditions, their income, and their areas of responsibility. Finally, the Chief Accountant, the head of the office, is analyzed and his role in the management of the office is explained. The third chapter focuses on the work carried out in this office, its accounting procedures and the methods used to maintain inter-office coordination. In this part, the term "defterology" is redefined in order to clarify how it was used in practice. Thus, a methodology for researching the history of bureaucracy is proposed in addition to explaining the bureaucratic functions of the Chief Accounting Office. The series of registers and documents of the Presidency of the Republic of Türkiye Directorate of State Archives - Ottoman Archives are the main sources of the thesis. Within this framework, the registers and documents produced or issued by the Chief Accounting Office were analyzed first, and the documents and registers of other offices were also used for issues such as salaries and appointments of personnel and inter-institutional coordination.