|
Bu çalışmada Tanzimat Fermanı'nın ilanından Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuna
kadar geçen sürede Antalya Sancağı'ndaki imar hareketleri incelenmiştir. 1839-1923 yılları
arasında Antalya Sancağı'nda 23 farklı yapı türünde toplam 135 adet eser inşa edilmiştir. Bu
yapılardan 31 cami, 7 kilise, 4 okul, 3 han, 1 deniz feneri, 1 depo, 1 fabrika, 1 gümrük binası,
1 hamam, 1 telsiz telgraf istasyonu ve 1 adet saat kulesi olmak üzere 52'si günümüze
ulaşabilmiştir. 29 okul, 9 cami, 8 telgrafhane, 7 hükümet konağı, 6 kilise, 5 hapishane, 4
karakolhane, 3 hastane, 2 gümrük dairesi, 2 karantinahane, 2 köprü, 2 liman dairesi, 1 idari
bina, 1 iskele, 1 jandarma dairesi ve 1 medrese olmak üzere 83 yapı ise günümüze
ulaşamamıştır. Buradan yola çıkarak yapı türlerini ve sayılarını karşılaştırdığımızda
geleneksel yapılarla birlikte Tanzimat mimarlığının getirdiği yeni yapı türlerinin bir arada
uygulandığı görülmüştür.
İnşa edilen yapıların sayılarına baktığımızda camilerin çoğunlukta olduğu
görülmektedir. Camilerde; derinlemesine planlı, kare planlı ve altıgen planlı köşk mescit
tarzında olmak üzere üç plan tipi görülmektedir. Camilerin bu kadar yoğun inşa edilmiş
olması Tanzimat'tan bağımsız olarak ihtiyaçlar doğrultusunda geleneksel uygulamaların
devam ettiğini göstermektedir. Sayı bakımından camileri okullar izlemektedir. Ancak inşa
edilen okulların büyük kısmı günümüze ulaşamamıştır. Okul inşalarında görülen yoğunluk
Osmanlı eğitim sisteminin modernleşme çabalarının sancağa yansıması olarak
değerlendirilebilir. Cami ve okullardan başka kilise inşalarının da yoğun olduğu
görülmektedir. İnşa edilen kiliselerin tümü dikdörtgen planlı ve tek neflidir. Kilise
inşalarındaki artış 1839 Tanzimat Fermanı ve 1856 Islahat Fermanı ile gayrimüslimlere
tanınan haklarla açıklanabilir.
Tanzimat'tan sonra Antalya'da inşa edilen yapıların malzeme ve tekniğine
baktığımızda, yöresel malzemenin kullanıldığı görülmektedir. Yapıların banileri belli değildir.
Bu durum inşaların halk tarafından gerçekleştirildiğini göstermektedir. Yapıların süsleme
programına baktığımızda ise genellikle sade yapılarla karşılaşmaktayız. Özellikle kamu
yapılarında herhangi bir süsleme unsuru görülmemektedir. Süslemenin daha çok camilerde
olduğunu söyleyebiliriz. Söz konusu bu süslemeler genellikle klasik dönem unsurlarını
içermekle birlikte; özellikle kalemişi süslemelerde dönem modasına uygun olarak, vazodan
çıkan çiçekler, saat, kandil ve perde gibi motiflere yer verilmiştir.Çalışmamızın sınırlarını oluşturan tarihler içerisinde inşa faaliyetlerinin yanı sıra
çeşitli onarımlar da yapılmıştır. Ayrıca dikkati çeken bir diğer husus kentte nüfus artışına
bağlı olarak yeni mahallelerin kurulmuş olmasıdır.
Sonuç olarak, Antalya'nın başkente olan uzaklığı, kentin coğrafi konumu ve yeryüzü
şekillerinin oluşturduğu ulaşım zorluğu nedeniyle Tanzimat'ın etkisi Antalya Sancağı'nda
sınırlı kalmıştır. Buna bağlı olarak plan, malzeme ve süslemede geleneksel uygulamalar
devam etmiştir.
Anahtar Kelimeler: Antalya, İmar, İnşa, Onarım, Tanzimat Fermanı.
|
|
In this study, the reconstruction movements in the Sanjak of Antalya in the period
from the announcement of the Tanzimat Edict to the establishment of the Republic of Turkey
were examined. between 1839 and 1923, a total of 135 works of art were built in 23 different
types of buildings in Antalya Decca. Of these buildings, 31 mosques, 7 churches, 4 schools, 3
inns, 1 lighthouse, 1 warehouse, 1 factory, 1 customs building, 1 bathhouse, 1 radio telegraph
station and 1 clock tower, 52 of which have survived to the present day. 29 schools, 9
mosques, 8 telegraph offices, 7 government houses, 6 churches, 5 prisons, 4 police stations, 3
hospitals, 2 customs offices, 2 quarantines, 2 bridges, 2 port offices, 1 administrative building,
1 pier, 1 gendarmerie office and 1 madrasa, 83 structures have not reached our days. Based on
this, when we compare the types and numbers of buildings, it dec seen that the new types of
buildings brought by Tanzimat architecture were applied together with the traditional
buildings.
When we look at the number of structures built, it is seen that mosques are the
majority. There are three types of plans in mosques; deeply planned, square planned and
hexagonal planned pavilion masjid style. The fact that mosques are built so intensively shows
that traditional practices continue in line with needs regardless of Tanzimat. In terms of
number, mosques are followed by schools. However, most of the schools built have not
survived to the present day. The intensity seen in the school buildings can be considered as a
reflection of the modernization efforts of the Ottoman education system to the right. In
addition to mosques and schools, church buildings are also busy. All the churches built have a
rectangular plan and a single nave. The increase in church buildings can be explained by the
rights granted to non-Muslims by the Tanzimat Edict of 1839 and the Reform Edict of 1856.
When we look at the materials and techniques of the structures built in Antalya after
Tanzimat, it can be seen that local material is used. The categories of structures are not clear.
This situation shows that the construction was carried out by the public. When we look at the
decoration program of structures, we usually encounter simple structures. In particular, no
decorative elements are visible in public buildings. We can say that the decoration is mostly
in mosques. Although these decorations in question usually contain elements of the classical
period; in accordance with the fashion of the period, motifs such as flowers, clocks, oil lamps
and curtains coming out of the vase were included, especially in pencil-like decorations.
In addition to the construction activities, various repairs were also made within the
dates that constitute the boundaries of our study. It is also worth noting that new
neighborhoods have been established in the city due to population growth.
As a result, the influence of Tanzimat has been limited in the Sanjak of Antalya due to
the distance of Antalya from the capital, the geographical location of the city and the
difficulty of transportation created by the shapes of the earth. Accordingly, traditional
practices in planning, materials and decoration have continued.
Keywords: Antalya, Zoning, Construction, Repair, Tanzimat Edict. |
