Tez No	İndirme	Tez Künye	Durumu
312665		Patara kazılarından ele geçen (1989-2010 yılları) Arkaik, Klasik ve Hellenistik Dönem ticari amphoralar ve amphora mühürleri / Archaic, Classical and Hellenistic commercial amphorae and amphora stamps unearthed in Patara excavations (1989-2010) Yazar:ERKAN DÜNDAR Danışman: PROF. DR. GÜL IŞIN ; DOÇ. DR. A. KAAN ŞENOL Yer Bilgisi: Akdeniz Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Arkeoloji Ana Bilim Dalı Konu:Arkeoloji = Archeology Dizin:Amforalar = Amphoras ; Arkaik Dönem = Archaic Period ; Deniz ticareti = Sea trade ; Helenistik Dönem = Hellenistic Period ; Klasik Dönem = Classical Period ; Likya = Lycia ; Mühürler = Signet rings ; Patara = Patara	Onaylandı Doktora Türkçe 2012 648 s.
Çalışma, Lykia'nın önemli liman kentlerinden biri olan Patara'nın 1989-2010 yılları arasında bulunan Arkaik, Klasik ve Hellenistik Dönemlere tarihlenen ticari amphoraları ve mühürlü amphora kulplarını kapsamaktadır. Roma İmparatorluk Dönemi ile Doğu Roma Dönemi'ne tarihlenen malzemeler, kentteki amphora buluntularının yoğunluğu ve geç dönem örneklerinin değerlendirilmesinde izlenen farklı yöntemler nedeniyle çalışma kapsamı dışında bırakılmıştır. Yirmi yılı aşkın bir süredir kazı çalışmaları gerçekleştirilen Patara'nın, batı Lykia'daki korunaklı ve büyük limanlardan birisine sahip oluşu, kentte ticari amphoraları İ.Ö. ca. 7. yüzyıldan geç antik döneme kadar (İ.S. ca. 12. yüzyıl) kesintisiz bir şekilde izlememize olanak sağlamıştır.Bugüne kadar Lykia Bölgesi'nde detaylı bir amphora çalışmasının yapılmamış olması bölgenin araştırmacılar için karanlık bir nokta olarak kalmasına neden olmuştur. İ.Ö. 7. yüzyıldan Roma İmparatorluk Dönemi'nin başlangıcına kadar ele alınan söz konusu malzemeler Patara ve özellikle batı Lykia'nın erken dönemlerdeki ticari ilişkilerinin anlaşılmasına olanak sağlayacağı gibi, kentin ekonomik yapısı hakkında da detaylı bilgileri sunması açısından önemlidir. Gerçekleştirilen çalışmada ?Amphoralar? ve ?Mühürlü Amphora Kulpları? iki farklı ana başlık altında değerlendirmeye alınmıştır.1989-2010 yılları arasında Patara'da gerçekleştirilen kazılarda Arkaik, Klasik ve Hellenistik Dönemlere tarihlenen yaklaşık 330 adet profilli amphora parçası ele geçmiştir. Dönemsel yoğunluk dikkate alınmadığında amphoraların büyük bir bölümünün Khios'a ait (%19) olduğu görülmektedir. Khios'u sırasıyla Rhodos (%12), güney Ege Mantar ağızlıları (%11), Lykia (%7), Thasos (%6), Knidos, Kos, Rhodos Peraiası (%5'er), Kıbrıs (%4), Mende, Nikandros grubu (%3'er), Samos, Lesbos, Klazomenai, Korinth/Korkyra (%2'şer) ve Zeest/Samos (%1) amphoraları takip eder. Ele geçen amphoralar içerisinde kökeni saptanamayan örnekler ise yaklaşık olarak %10'luk bir dilimi kapsamaktadır.Patara'da Arkaik Dönem'e tarihlendirdiğimiz amphoralar içerisinde Khios'un en büyük grubu oluşturduğu görülmektedir. Khios amphoralarının Patara'daki varlığı ise İ.Ö. 6. yüzyılın ikinci yarısında gözle görülür bir şekilde artış göstermiştir. Arkaik Dönemde Khios'un yanı sıra Korinth/Korkyra (%10), Klazomenai (%8), Lesbos, Samos (%7'şer) ve Zeest/Samos (%5) amphoralarının varlığı tespit edilmiştir.Klasik Dönem'le birlikte kentteki amphora formlarında değişimin olduğu görülmektedir. Klasik Dönemde en büyük yoğunluğun, çalışmada yeni bir amphora tipolojisi olarak tanıtılan Lykia amphoralarına ait olduğu tespit edilmiştir (%43). Lykia amphoralarını Mende ve Khios %18'lik oranla takip eder. Dönem içerisinde görülen diğer amphora formlarını ise Kos (%12), Thasos (%7) ve Samos (%2) olarak sıralamak mümkündür.Hellenistik Dönem'de Patara'daki amphora tipolojisinin, siyasi ve ticari hareketlilikle birlikte yoğunluğunun arttığı gözlenmektedir. En büyük buluntu grubunun kente en yakın ve en büyük şarap üreticisi olan Rhodos'a ait olduğu tespit edilmiştir (%22). Rhodos amphoralarını, üretim yerleri problemli olmakla birlikte güney Ege ile ilişkilendirilen mantar ağızlı amphoralar takip eder (%21). Bu iki tipolojiyi sırasıyla Knidos (%10), Thasos (%9), Rhodos Peraiası, Kıbrıs (%8'er), Nikandros, Kos, Khios (%6'şar), Mende (%2), Korinth/Korkyra ve Lesbos amphoraları (%1'er) takip etmektedir.Patara'da ele geçen ticari amphoralara genel olarak bakıldığında Arkaik, Klasik ve Hellenistik Dönemler'de ticari ilişkilerin daha çok Ege dünyası ve özellikle de İonia Bölgesi ile gerçekleşmiş olduğu görülmektedir.Çalışmanın ikinci ana başlığını mühürlü kulplar oluşturur. 1989-2010 yılları arasında Patara'da gerçekleştirilen farklı alanlardaki kazılarda, Klasik ve Hellenistik Dönemlere tarihlenen farklı kökenlere sahip toplam 534 adet mühürlü kulp ele geçmiştir. Ele geçen mühürler içerisinde Rhodos %68'lik dilimle (365 adet) en büyük grubu oluşturur. Rhodos'u, %22 ile (118 adet) Knidos, %5 ile (25 adet) Rhodos Peraiası, %2 ile (9 adet) Kıbrıs, ikişer örneğe sahip olan Thasos, Kos, Khios ve 1 örnek ile de Nikandros grubu takip eder. Kökeni saptanamayan mühürler ise %2'lik orana (11 adet) sahiptir. Rhodos buluntularının çokluğu, adanın kente yakın olmasının yanı sıra, Hellenistik Dönemdeki siyasi ve ticari politikalar ile de bağlantılıdır. Kentte bulunan mühürlü kulpların sunduğu verilere genel olarak bakıldığında, ticari ilişkilerin daha çok güneybatı Anadolu ile sınırlı kaldığı gözlenmiştir.Kentte ele geçen ticari amphora ve mühürlü kulpları genel olarak değerlendirildiğinde öne çıkan bazı önemli sonuçlar tespit edilmiştir. Bunları sırasıyla, a) ilk kez tespit edilen ve olasılıkla Lykia Bölgesi'nin yerel üretimi olan yeni bir amphora formunun Klasik Dönem'deki varlığı, b) en iyi örneklerini Kyrenia Batığı'ndan bildiğimiz İ.Ö. 4. yüzyıl sonlarına tarihlenen mantar formlu ağız kenarına sahip Rhodos amphoralarının, Patara buluntuları yardımıyla İ.Ö. 4. yüzyıl ortalarına kadar erken bir tarihe çekilebileceği, c) kentte bulunan iki adet mühür üzerindeki amphora tasviri yardımıyla İ.Ö. 4. yüzyıl ortalarına tarihlendirdiğimiz mantar formlu ağız kenarına sahip Rhodos amphoralarının da benzer bir şekilde mühürlenmiş olabileceği, d) İ.Ö. 3. yüzyıl başlarında faal olduğunu tahmin ettiğimiz Rhodos Peraia'lı yeni bir üretici olan Menes I'in tespiti, e) İ.Ö. 3. yüzyıl içinde aktif olduğunu bildiğimiz üretici Philios'un bir amphorasının yönetici Lysandros tarafından tarihlendirilmesiyle yeni bir üretici-yönetici çiftlerinin tespit edilmesi, f) kentte ele geçen Rhodos mühürlerinde (Rhodos'lu yönetici Aristodamos'a ait mühürler gibi) bugüne kadar tespit edilmemiş bazı yeni kalıpların tespit edilmesidir.Yapılan çalışmada 1989-2010 yılları arasında Patara'da bulunan ticari amphoralar ve mühürleri kentin ve daha kapsamlı olarak Lykia Bölgesi'nin ekonomi tarihi ve deniz aşırı ticari ilişkileri hakkında bilgiler verir. Lykia Bölgesi'nde ele geçen söz konusu eserler genel olarak düşünüldüğünde geniş bir malzeme repertuarı sunan Patara buluntularının önemi bir kat daha artmaktadır. Patara'da ele geçen amphoralar aracılığıyla Lykia Bölgesi'nde bugüne kadar varlığı tespit edilmemiş yeni bir amphora tipinin belirlenmesi bölge ticareti açısından önemlidir. Amphora verilerinin yanı sıra kentte ele geçen çok sayıdaki mühürlü kulp da Lykia Bölgesi'nde bugüne kadar yayınlanmış en geniş buluntu grubunu oluşturması açısından dikkate değerdir. Söz konusu buluntular sadece Lykia Bölgesi için değil, aynı zamanda amphora ve mühürlü kulp çalışmalarına sağlamış olduğu veriler bağlamında da yenilikler içerir.
This study focuses on the amphorae and stamped amphora handles found between 1989 and 2012 in Lycia?s important harbour city of Patara that illuminates the city?s Archaic, Classical, and Hellenistic trade. The Roman Imperial Period and Eastern Roman Periods are excluded in this analysis due to the quantity of amphora finds and the analytical-methodical differences employed in dating these finds from these later periods.A detailed study of amphorae in Lycia has not been undertaken to date and in consequence the region has remain an unknown quantity for researchers in this field. The sources employed have been dated from the 7th century B.C. until the beginning of the Roman Empire and are important in relating the trade relations of Patara and of western Lycia and they provide detailed information concerning the city?s economic structure. This study was carried out under two different headings: ?the Amphorae? and ?the Stamped Amphora Handles?.The excavations conducted at Patara from 1989 to 2010 resulted in finds of approximately 330 profile pieces from amphora dating from the Archaic, Classical and Hellenistic Periods. Disregarding the chronology, the largest number of them came from Chios (19%), followed by Rhodes (12%), the Southeast Aegean mushroom mouthed ones (11%), Lycia (7%), Thasos (6%), Cnidus, Kos, Rhodian Peraia (each with 5%), Cyprus (4%), Mende, the Nikandros group (each with 3%), Samos, Lesbos, Clazomenae, Corinth/Corcyra (each with 2%) and Zeest/Samos (1%). The amphora whose origin could not be determined comprised 10% of the total finds. It can be seen that Chios is the leading region whose amphorae have been dated to the Archaic Period, especially to the second half of the 6th century B.C. During the Archaic Period, in addition to Chios, the following amphorae were found; Corinth/ Corcyra (10%), Clazomenae (8%), Lesbos, Samos (each with 7%) and Zeest/Samos (5%). Changes seem to occur with the Classical Period due to the arrival of a new typology of amphorae known as Lycia amphorae (43%), followed by Mende and Chios with 18%, Kos (12%), Thasos (7%) and Samos (2%).The amphora typology seems to change again in the Hellenistic Period during which political and trade-based changes occured. The largest group of amphorae comes from Rhodes (22%) which is closest to Patara and was the largest wine producer in the region. Despite the problems associated with identifying the place of production, mushroom mouthed amphorae comprise 21% of the finds, followed by those from Cnidus (10%), Thasos (9%), Rhodian Peraia and Cyprus (each with 8%), Nikandros, Kos and Chios (each with 6%), Mende (2%), Corinth/Corcyra and Lesbos amphorae (each with 1%).In the second part of this study, 534 stamped handles dating from the Classical and Hellenistic Ages were studied, most of which belong to different regions, such as those from Rhodes (68%; 365 pieces), Cnidus (22%; 118 pieces), Rhodes Peraia (5%; 25 pieces), Cyprus (2%; 9 pieces), Thasos, Kos, Chios each with two piece and the Nikandros group with one example. Those stamps whose regions could not be determined comprised a total of 2% (11 pieces). When the overall analysis was completed, it was observed that trade activity was mostly limited to the area around South-western Anatolia. These finds provide important information about trade and politics in these periods.The amphorae and stamped amphora handles found in Patara were evaluated and provided some important results. These are: a) a new amphora form detected for the first time and which was possibly of local Lycian manufacture in the Classical period, b) Rhodian amphorae with mushroom mouths have previously been dated to the end of the 4th century B.C. and are best known from the examples from the Kyrenia wreck, have had their history of manufacture extended back to the middle of the 4th century B.C. due to the finds from Patara, c) with the help of two stamps found at Patara with the amphora form on them, it was clear that they were stamped in a similar fashion to the Rhodian mushroom shaped mouth handle that has been dated to 4th century B.C. of the Rhodian mushroom mouthed amphorae type. The early Rhodian amphorae may also be stamped is the case with the Pataran examples, d) the discovery of Menes I, a fabricant of Rhodian Peraia known to have been active during the early 3rd century B.C., e) the dating of an amphora of the fabricant Philos, known to have been active during the 3rd century B.C. with the eponym Lysandros is a new find to be added to the fabricant-eponym pairs, f) the Rhodos stamps acquired in the city (just like the stamps of eponym Aristodamos) revealed previously undiscovered matrixes.The work done between 1989 and 2010 on the commercial amphorae and stamps found in Patara, provides both better and more comprehensive information concerning the economic history and overseas commercial relations of the city. Comparing the wide range of material provided by the Patara finds and the limited finds unearthed elsewhere in the Lycian region, the value of the finds from Patara are evident. Through the amphorae from Patara, the discovery of an otherwise unknown amphora from the Lycian region would prove of much value to regional commerce. In addition to the data collected from the amphorae, the numerous stamped handles found at Patara provide the largest group of this type of finds from the Lycian region. These findings are important not only for the Lycian region, but also provide new insights into work that can be done concerning amphorae and stamped handles.