|
Bu araştırmanın amacı, travmatik deneyimi olan çocuklara yönelik koruyucu aile hizmetinin profesyonellerin (meslek elemanları, yöneticiler ve sivil kuruluşu temsilcileri) gözünden değerlendirilmesi ve koruyucu aile hizmetine ilişkin olarak bir uygulama model önerisi geliştirilmesidir. Ayrıca ekosistem yaklaşımı temelinde koruyucu aile hizmetine etki eden sistemlerin (çocuk, biyoloijik aile, koruyucu aile, meslek elemanı, örgütsel yapı ve yasal sistem) ilişkilerinin ve etkileşimlerinin görünür kılınması hedeflenmiştir. Bu bağlamda travmatik deneyimi olan çocukların koruyucu aile deneyimleri ve koruyucu aileye uyumları meslek elemanlarının bakış açısıyla değerlendirilmektedir. Örgütsel yapı ile yasal sistemin bu çocukların koruyucu aile süreçlerine yansımaları ise koruyucu aile alanında çalışan yöneticilerin ve sivil toplum kuruluşu temsilcilerinin bakış açısıyla ortaya konulmaktadır.
Araştırma yöntemi olarak nitel yöntem benimsenmiş olup ortak deneyime sahip bireylerle yapılan derinlemesine görüşmeler aracılığı ile deneyimin özünün kavranması ve betimlenmesi hedeflenmiştir. Bu bağlamda profesyonellerin travmatik deneyimi olan çocuklar özelinde koruyucu aile hizmetine, bu çocukların koruyucu aile hizmetinden yararlanma sürecindeki deneyimlerine ve uyumlarına yönelik bakış açıları ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu çalışmaya Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlükleri'ne bağlı koruyucu aile birimlerinde çalışan 16 meslek elemanı ve 5 yönetici ile koruyucu aile derneklerinde çalışan 3 sivil toplum kuruluşu temsilcisi katılmıştır. Araştırma toplamda 24 profesyonelin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Veri toplama aracı olarak meslek elemanları için ayrı, yöneticiler ve sivil toplum kuruluşu temsilcileri için ayrı yarı yapılandırılmış görüşme formları kullanılmıştır.
Araştırma bulgularında, travmatik deneyimi olan çocuklara yönelik koruyucu aile hizmetine ve bu çocukların koruyucu aile süreçlerine ve uyumlarına etki eden 12 temaya ve bu temalarla ilişkili 56 alt temaya ulaşılmıştır. Ayrıca ekosistem yaklaşımı temelinde travmatik deneyimi olan çocukların koruyucu aile süreçlerine etki eden mikro, mezzo ve makro düzey faktörler bulunmuştur. Mikro düzey unsurlar; (1) çocuğun travmatik deneyimi, (2) stres kaynakları, (3) sosyal destekleri, (4) baş etme yöntemleri, (5) travmayı hatırlatan tetikleyici faktörler, (6) travmatik deneyimlerin çocuk üzerindeki etkileri ve (7) çocuğun gelişimsel özellikleri biçiminde sıralanmıştır. Mezzo düzey unsurlar; (1) çocuğun biyolojik aile, koruyucu aile ve meslek elemanıyla ilişkileri ve etkileşimleri, (2) biyolojik aile özellikleri ve biyolojik ailenin çocuk, koruyucu aile ve meslek elemanıyla ilişkileri ve etkileşimleri, (3) koruyucu aile özellikleri ve koruyucu ailenin çocuk, biyolojik aile ve meslek elemanıyla ilişkileri ve etkileşimleri, (4) meslek elemanının müdahalesi ve çocuk, biyolojik aile ve koruyucu aileyle ilişkileri ve etkileşimleri ve (5) yakın sosyal çevre olarak ortaya çıkmıştır. Makro düzey unsurlar ise (1) çocuk, biyolojik aile, koruyucu aile ve meslek elemanı sistemlerinin makro düzey unsurlarla etkileşimleri ve (2) koruyucu aile hizmetine ilişkin örgütsel yapı ve yasal sistemin güçlü ve zayıf yönleri temelinde şekillenmiştir. Bir diğer araştırma bulgusu ise travmatik deneyim odağında koruyucu aile hizmetinin geliştirilmesi için yöneticilerin ve sivil toplum kuruluşu temsilcilerinin önerileri olmuştur.
Bu araştırma sonuçları, Türkiye'de travmatik deneyimi olan çocuklara yönelik koruyucu aile uygulamalarının, diğer çocuklara yönelik olarak gerçekleştirilen uygulamalardan farklı olmadığını göstermektedir. Oysa bu çocukların daha kırılgan oldukları, daha farklı ve kapsamlı desteklere gereksinim duydukları görülmektedir. Ayrıca Türkiye'deki koruyucu aile uygulamalarının travmatik deneyimleri olan çocuklar için özelleşmesi gerekliliğine rağmen bu model içerisinde yer alan çocuklar için değişim, gelişim ve iyileşme olanağı sunduğu düşünülmektedir. Bu durum koruyucu aile hizmetinin travmanın sağaltımı için uygun bir model olduğunu göstermektedir. Bunun yanı sıra modelinin geliştirilmesi, güçlendirilmesi, ortaya çıkan eksiklerin giderilmesi ve daha nitelikli hale getirilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda travmatik deneyimlerin sağaltımına uygun sistematik yapının oluşturulmasını sağlayacak bir uygulama modeli önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Ekosistem yaklaşımı, koruyucu aile, koruyucu aile hizmeti, travmatik deneyim
|
|
The objective of this study is to evaluate the foster care service for children with traumatic experience through the eyes of service providers (professions, managers and representatives of the non-governmental organisations) and to develop an application model proposal pertaining to foster care service. It is also aimed to make the relations and interactions of the systems (child, biological family, foster family, profession, organizational structure and legal system) visible which affect the foster care service on the basis of ecosystem approach. In this context, the experiences of the children with traumatic experience and their adaptation to the foster family are examined from the perspective of the professions. The effect of the organizational structure and the legal system on the foster care processes of these children is revealed from the perspective of the managers working in the field of the foster care and the representatives of non-governmental organizations.
Qualitative method was adopted as the research method, and it was aimed to grasp and describe the essence of the experience through in-depth interviews with individuals with shared experience. In this context, it is tried to reveal multiple perspectives of the service providers regarding the foster care service, the experiences and adaptations of the children with trauma specific to the children with trauma. 16 professions and 5 managers working in foster care services affiliated with Family, Labor and Social Services Provincial Directorates, and 3 non-governmental organization representatives working in foster care associations participated in this study. The study was carried out within the participation of 24 service providers in total. As data collection tool, separate semi-structured interview forms were used for professions and for managers and representatives of non-governmental organizations.
In the findings of the study, 12 themes and 56 sub-themes related to these themes, which affect the foster care service for children with traumatic experience and their foster care processes and adaptations, were reached. In addition, micro, mezzo and macro level factors affecting the foster care processes of children with traumatic experience according to the ecosystem approach were determined. Micro level factors were listed as (1) the child's traumatic experience, (2) stress sources, (3) social supports, (4) coping methods, (5) triggering factors that remind trauma, (6) effects of traumatic experiences on the child, and (7) developmental characteristics of the child. Mezzo-level factors arose as (1) the relations and interactions of the child with biological family, foster family and professions, (2) characteristics of the biological family and its relations and interactions with the child, foster family and professions, (3) characteristics of the foster family and its relations and interactions with the child, biological family and professions, 4) the intervention of professions and their relations and interactions with the child, biological family and foster family, and 5) close social environment. On the other side, macro level factors were shaped on the basis of (1) the interactions of the child, biological family, foster family and professions systems with macro-level factors, and (2) strenghts and weaknesses of organizational structure and legal system pertaining to foster care service. Another study finding was the suggestions of managers and representatives of non-governmental organizations for the development of foster care service in the focus of traumatic experience.
The findings of this study indicate that the practices of foster care for children with traumatic experience in Turkey are not different from the practices performed for other children. However, it is seen that these children are more vulnerable and need different and comprehensive support. Besides, in spite of the fact that foster care service practices in Turkey are required to be privatized for the children with traumatic experience, it is considered to provide opportunity for change, development and improvement for the children who are in this model. This situation shows that foster care service is a appropriate model for the treatment of trauma. On the other side, it is required to develop and strengthen the foster care model, to eliminate the deficiencies that occur, and to make the service more qualified. In this context, an application model is proposed to build a systematic structure that is appropriate for the treatment of the traumatic experience.
Key Words: Ecosystem approach, foster family, foster care service, traumatic experience |
