Tezin konusu XVI. yüzyıl başlarında Çin'e sayahat etmiş olan Ali Ekber
Hıtâyî'nin Farsça kaleme aldığı "Hıtâynâme" adlı eserinin Türkçe tercümesinin
üzerine yapılmış bir dil incelemesidir. Eser Süleymaniye kütüphanesinde Ayasofiya
bölümü 3188 numarada "Hatayname" adı ile kayıtlıdır. Amacımız eserin dil
özelliklerini dönemin rayiç Türkçesi dilbilimi ışığında incelemektir.
Türk dili araştırma yöntemleri esas alınarak dört bölüm halinde hazırlanan
tezimizin 16. yüzyıl Osmanlı Türkçesi ile ilgili genel bilgilerin yer aldığı giriş
bölümünde Hıtâynâme'nin Farsça aslının nüshaları ve eserin Türkçe tercümeleri
hakkında bilgi verilmiştir. Dil incelemesi bölümünde eserin imlâsı, yazım özellikleri,
ses bilgisi ve biçim bilgisi özellikleri metinden örnekler verilerek incelenmiştir.
Ardından yaygın ve genel transkripsiyon işaretleri kullanılarak transkribe edilmiş
metin ortaya koyulmuştur. Dizin bölümünde metinde geçen kelimeler gramatikal
özellikleri de göz önünde bulundurularak sıralandıktan sonra kelimelerin metinde
kullanılan anlamları verilmiş ve son olarak eserin söz varlığı incelenerek eserle ilgili
değerlendirme ve çıkarımlar yapılmıştır.
Anahtar kelimeler: Hıtâynâme, Hıtay, Çin, Çin ü Mâçin, Hâkân-i Çin, Eski Anadolu Türkçesi.
|
The subject of the thesis is the scientific publication of the Turkish translation
of "Hıtâynâme" written in Persian by Ali Ekber Hıtâyî, who traveled to China at the
beginning of the 16th century.
"The manuscript is registered under the name "Hatayname" in the Ayasofya
section of the Süleymaniye library, number 3188. By preparing this thesis we intend
to examine the linguistic features of the manuscript considering the Turkish grammar
of the manuscript time.
Based on Turkish language research methods the thesis is prepared in four
parts. The introduction presents general information about Ottoman Turkish, copies of
the Persian original of Hıtâynâme, and the Turkish translations of the manuscript. In
the language analysis section, the spelling, spelling features, phonetics, and
morphology were examined denoting examples from the manuscript. Then, the text is
transcribed utilizing common transcription methods. In the next part, in the index
section, the lexicon of the manuscript is prepared, considering the words' grammatical
features. In the lexicon the meanings of the words provided considering the meaning
of the words in the manuscript. Finally, the vocabulary is examined and, evaluations
and inferences about the manuscript are provided.
Key Words: Hıtâynâme, Hıtay, Çin, Çin ü Mâçin, Hâkân-i Çin, Old Anatolian Turkish. |