Tez No	İndirme	Tez Künye	Durumu
627999		Development of a methodology and a tool supporting ontology reuse in semantic cloud architecture / Ontoloji yeniden kullanımını destekleyen yöntem ve aracın anlamsal bulut mimarisinde geliştirilmesi Yazar:CEMİL ABİŞ Danışman: DOÇ. DR. MURAT OSMAN ÜNALIR Yer Bilgisi: Ege Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Bilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı Konu:Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrol = Computer Engineering and Computer Science and Control Dizin:	Onaylandı Doktora İngilizce 2020 295 s.
Ontolojilerin yaygınlaşabilmesinin önündeki en büyük engellerden biri mevcut ontolojilerin etkin ve kolay bir şekilde yeniden kullanımının sağlanamamasıdır. Tıp, biyoinformatik ve coğrafya gibi birçok alanda geliştirilen ve yaygın kabul gören ontolojiler olmasına rağmen, ontoloji yeniden kullanım süreçlerinin ve ontoloji yeniden kullanım araçlarının yetersizliği, bu ontolojilerin yeni geliştirilen ontolojilere dahil edilebilmesini engellemektedir. Mevcut ontolojilerin yeniden kullanılmasını sadece maliyetlerin azaltılması ve ontolojilerin daha hızlı geliştirilmesi bakımından değerlendirmek doğru değildir. Aynı zamanda bir alan içerisindeki tutarsızlıkları önleyebilmek ve birlikte çalışabilirliği arttırabilmek için bu alanda kabul görmüş veri ve bilgi kaynaklarının yeniden kullanımı gereklidir. Bununla birlikte, mevcut ve standart ontolojileri dikkate almış bir ontolojinin kalitesi ve ilgili alan içerisindeki kabul edilebilirliği de artacaktır. Ontoloji yeniden kullanımı literatürde yer alan ve üzerinde çok sayıda çalışmanın yapıldığı önemli bir başlıktır. Tüm ontoloji geliştirme metodolojileri yeniden kullanıma değinmekte ve geliştirme sürecinde önemli bir adım olarak yer vermektedir. Büyük boyutlu ontolojileri modülerleştirmek ve yeniden kullanılabilirliğini arttırmak için çok sayıda çalışma yapılmaktadır. Ayrıca mevcut ontolojileri sorgulamak ve bir veya daha fazla kavram halinde geliştirilen ontolojiye dahil edebilmek için araç ve eklentiler de bulunmaktadır. Ancak ontoloji yeniden kullanımını bir bütün olarak yöneten bir yeniden kullanım süreci ve aracı bulunmamaktadır. Son dönemde ontoloji yeniden kullanımının mevcut durumunu değerlendirmek amacıyla yapılan çalışmalar da ontoloji yeniden kullanımı noktasındaki farkındalığın yüksek olmasına rağmen yarı-otomatik süreç ve araçların eksikliği dolayısıyla istenilen noktaya henüz gelinemediğini vurgulamaktadır. Bu tez çalışmasının amacı mevcut ontolojilerin işlenebilmesi ve ihtiyaçlar dahilinde yeni geliştirilen ontolojiye dahil edilip yeniden kullanılabilmesi için bulut tabanlı bir yöntem ve araç geliştirerek ontoloji yeniden kullanımındaki bahsedilen bu eksikliklerin giderilmesine yönelik katkı sağlamaktır. Böylelikle ontoloji yeniden kullanımının kolaylaştırılması ve yaygınlaştırılması hedeflenmektedir. Çalışmada sadece bir yöntem önerisi değil bu yöntemin gerçekleştirimi için gerekli olan veri ve bulut mimarisi de ortaya konarak gerçek kullanıma yönelik geliştirmeler yapılmıştır. Ontoloji arama, ontoloji modülerleştirme, anlamsal ilintililik, çizge algoritmaları, NoSQL veritabanları ve Protege eklentileri gibi birçok konuda araştırmalar ve çalışmalar yapılmış ve soruna yönelik kapsamlı bir çözüm ortaya konmuştur. Bununla birlikte çevik ve yeniden kullanım tabanlı bir ontoloji geliştirme metodolojisi de önerilmiştir. Çalışmada önerilen yöntem ve sürecin kullanılabilir bir çıktısı da elde edilmiştir. Mevcut ontolojilerin yönetimini ve modüler bir şekilde yeniden kullanımını sağlayan bulut tabanlı sunucu bileşenleri ve Protege eklentisi olarak geliştirilmiş son kullanıcı arayüzleri tez çalışmasından elde edilen ürünler olarak sunulmuştur.
One of the biggest obstacles to the proliferation of ontologies is the inability to effectively and easily reuse existing ontologies. Although there are widely accepted ontologies developed in many domains such as medicine, bio-informatics and geography, the insufficiency of ontology reuse processes and ontology reuse tools prevents these ontologies from being included in the new ontologies. It is not correct to evaluate the reuse of existing ontologies only in terms of reducing costs and development time. Also, in order to prevent inconsistencies within a specific domain and increase interoperability, reuse of existing ontologies is critical. At the same time, the quality and acceptability of a new ontology that takes into account existing and standard ontologies will also increase. Ontology reuse is an important topic in the literature, and many studies have been carried out about it. All ontology development methodologies refer to ontology reuse and include it as an important step in the ontology development process. Numerous studies have been performed to modularize large-scale ontologies and increase their reusability. There are also tools and plugins to query existing ontologies and to import them into newly-developed ontology as individual concepts. However, there is no integrated ontology reuse process and tool to handle and manage ontology reuse. Recent studies that evaluate the current state of ontology reuse also emphasize that despite the high awareness of ontology reuse, the desired point has not yet been reached due to the lack of semi-automatic processes and tools. The purpose of this thesis study is to contribute to the elimination of these shortcomings in ontology reuse by developing a cloud-based method and tool so that existing ontologies can be processed and included into the newly-developed ontology as needed. Thus, ontology reuse processes can be facilitated. In the study, not only a method has been proposed, but also the data and cloud architecture, which are necessary for the implementation of this method, have been developed for real ontology development purposes. Research and development have been conducted on many topics such as ontology search, ontology modularization, semantic relatedness, graph algorithms, NoSQL databases and Protege plugins, and a comprehensive solution for the problem has been presented. At the same time, an agile and reuse based ontology development methodology has been proposed. A usable output of the proposed method and process has also been obtained. Cloud-based server components that provide management and modular reuse of existing ontologies and user interfaces developed as Protege plugins are presented as products of the thesis study.