Tez No	İndirme	Tez Künye	Durumu
127736		Anadolu Selçukluları ve Beylikleri Dönemi Tezhip sanatı (Xlll.-XV. yüzyıllar) / Illumination art of the Period of Anatolian Seljuk and principalities (Xlll.-XV. century) Yazar:ŞEYDA ALGAÇ Danışman: DOÇ. DR. HÜSAMETTİN AKSU Yer Bilgisi: İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı Konu:Sanat Tarihi = Art History Dizin:Anadolu Selçukluları = Anatolian Seljuks ; Beylikler Dönemi = Principality Period ; Selçuklular Dönemi = Seljuks Period ; Tezhib sanatı = Illumination art	Onaylandı Doktora Türkçe 2000 230 s.
ÖZET XI. yüzyıl sonundan itibaren Anadolu'ya gelmeye başlayan Türkler, Tezhip sanatını da beraberlerinde getirmişlerdir. İlk kurulan Türk beyliklerinde kitap hazırlandığı ve bunların arasında tezhipli yazmaların da bulunduğu bilinmektedir. XII. yüzyılın sonlarına doğru yerleşik düzene geçebilen Selçuklu devleti, XIII. yüzyılda Anadolu'da yoğun bir kültür ortamı yaratmayı başarmıştır. Bu yüzyıl başlarına ait birkaç tezhipli yazmanın varlığını biliyoruz. Ancak tezhipli yazmaların sayısındaki artış 1270'li yıllardan sonra başlar. Konya, bu yılların en önemli sanat merkezidir. Sanat değeri taşıyan yazmalar ise çoğunlukla Mevleviler tarafından yine bu şehirde hazırlanmışlardır. Ayrıca Harput, istinos gibi bazı merkezlerde de sanat değeri yüksek olmayan tezhipli yazmalar üretilmiştir. Bu yüzyıllarda saraylar, medreseler, tasavvuf kurumları ve ahî teşkilatları yazmaların üretildiği ve sanatçıların korunduğu kurumlar olmuştur. Muhlis bin Abdullah el-Hindi, Yakub bin Gazi el-Konevi, Niğdeli Muhammed bin Kutluğ isimleri tespit edilebilen tezhip sanatçılarıdır. XIII. ve XIV. yüzyıl boyunca, Konya merkez olmak üzere Anadolu'da gelişen tezhip sanatının motif repertuarını, rumiler, palmetler, münhaniler, geçmeler, XIV. yüzyıl başlarından itibaren de bitkisel motifler oluşturur. Teknik olarak "yapıştırma altın tekniğini" ve "sürme altın tekniğini" birlikte kullanan sanatçılar, renklerde öncelikle lacivert ve kırmızıyı ayrıca yeşili mavi, pembe, turuncu, siyah ve beyazı, nadiren de turkuaz ve eflatunu tercih etmişlerdir. Anadolulu sanatçılar, dikdörtgen levha, mekik, daire ve nadiren kare formlarında tasarladıkları tezhiplerinde, aynı yüzyıllardaki diğer İslâm okulları gibi geometrik kompozisyonların tercih etmişler, yine de kendilerine has, orijinal bir tezhip üslubu yaratabilmişlerdir. Anadolu tezhipleri, motif, renk ve kompozisyon özellikleri göz önüne alındığında öncülerini iran'da üretilmiş Büyük Selçuklu yazmalarında bulur. Tezhipli yazmalarda kullanılan motif ve tasarımları, aynı yüzyıllarda Anadolu'da üretilmiş çeşitli ahşap, çini, taş ve maden gibi eserlerde de görmek mümkündür.
ABSTRACT Beginning to migrate to Anatolia by the end of the 11th century, Turks brought with them the art of illumination as well. It is known that in the early Turkish beyliks, manuscripts were illuminated. Permanently settled in Anatolia towards the end of the 12tn century, the Seljuks managed to create a rich cultural atmosphere. We are acquainted with few illuminated manuscripts dating back to the early years of this century. An increase in the production of the illuminated manuscripts is witressed after 1270's. Most of those manuscripts were produced by the Mevlevis in Konya, the most important cultural center of the period. Also, cities like Harput, istinos were centers where illuminated manuscripts of lesser quality were produced. During the thirteenth and fourteenth centuries the palaces, medreses, sufi and ahî organizations were the centers of artistic creativity, where manuscripts were produced. From this period, we could identify only three illuminators signing their works: Muhlis bin Abdullah el-Hindi, Yakup bin Gazi el-Konevî, Niğdeli Muhammed bin Kutluğ. The motif repertory of Anatolia, Konya being the center, consisted th th of rumis, palmettes, curves, and intersections during the 13 and 14m centuries, where as it consisted of the vegetal motifs as of the early 14 century. The artists used the method of sticking leaves and technique of painting gold. They also particularly preferred dark blue and red; sometimes green, blue, pink, orange, black and white; turquoise and lilac rarely. Anatolian illuminators, like their contemporaries of Islamic world, preferred the geometric compositions in their illuminations designed in the forms of rectangular plates, shuttles, circles and rarely squares. Nonetheless, they managed to develop an original style of illumination peculiar to themselves. The roots of Anatolian illumination, considering such features as motif, colour and composition, were to be searched in the Great Seljuk manuscripts made in Persia. The motifs and designs used in the illuminated manuscripts, can also be observed in various works like wood, porcelain, stone and metal made in Anatolia.