Tez No	İndirme	Tez Künye	Durumu
101069		20. yüzyıl Türkiye'sinde cami tasarımı ve geleneksel cami / The architecture of the 20th century, mosques in Turkey and traditional mosques throughout the Islamic world Yazar:NAZAN DUYSAK Danışman: PROF. DR. SEMRA ÖGEL Yer Bilgisi: İstanbul Teknik Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü Konu:Mimarlık = Architecture Dizin:Camiler = Mosques ; Geleneksel mimari = Traditional architecture ; Tasarım = Design	Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2000 114 s.
ÖZET Çalışmamızda, 1950 yılından günümüze İslam ülkelerinde ve ağırlıklı olarak da Türkiye'de cami tasarımı ve eğilimleri üzerinde durulmuş, Türkiye'den ve İslam ülkelerinden örnekler vererek konuya açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Türkiye'de 20. yüzyılda yapılan camiler incelendiğinde, sıklıkla 16. yüzyıl Klasik Osmanlı camilerine öykünen tarzda uygulamaların yapıldığı görülmüştür. Cami yaptıran kişi ya da dernekler, camide varolan minare, kubbe gibi bir takım mimari öğeleri, İslam dini ile bağdaştırmakta ve Osmanlı camisine benzer yapılarda ibadet etmek istemektedirler. Oysa Kur'an'da cami mimarisi ile ilgili bir yönetmelik yoktur. Peygamberin evi ilk camidir ve bu ev düz çatılı, hurma ağacından dikmeleri olan sade bir yapıydı. Mihrap, minare, kubbe gibi öğeler yoktu. Türkiye'de, bazı tutucu çevrelerin modern yaklaşımlara sıcak bakmaması, mimarların bu konuda çalışmak istememeleri sonucu cami uygulamalarının vasıfsız kişilerin eline bırakılması, Klasik Osmanlı camilerinin taklitlerinin ortaya çıkmasına ve her geçen gün sayılarının artmasına neden olmuştur. Çalışmamızda öncelikle geleneksel cami ağırlıklı olarak da Klasik Osmanlı dönemi camilerinde varolan bazı bölümler ve bunların çıkış orijinleri araştırılmaya çalışılmıştır. Bu bölümleri öncelikle iki başlık altında topladık: 1. Dış Mekan ve Kütle Düzeni, 2. İç Mekan Düzeni. İlk grupta, avlu, son cemaat yeri, minare, caminin kütle düzeni ve dış şekillenme; ikinci grupta ise mihrap, maksure, pencere, kapı ve aydınlatma düzeni konuları üzerinde örnekler vererek durulmuştur. Bu öğelerin camide bir takım fonksiyonlardan dolayı ortaya çıktığı, zaman içinde artan ve değişen ihtiyaçlar, yöresel özellikler, iklim, malzeme ve yapım teknikleri ile bu günkü şeklini aldığı görüldü. Tezin ikinci bölümünde, İslam ülkelerinde ve Türkiye'de cami tasarımında görülen eğilimler araştırılmış ve örnekler verilmiştir. İslam ülkelerinde cami tasarımında görülen eğilimle dört grupta toplanmıştır: 1. Bölgesel Eğilim: Camide, malzeme, tasarım, ve süslemede o ülkeye, bölgeye ait özelliklerin kullanılmasıdır. Batı Afrika'da yerli mimari cami tasarımında önemli rol oynamaktadır. Bu bölgeden Yamaa ve Niono Ulu Camileri örnek olarak verilmiştir. 2. Tarihçi Eğilim: Tasarımda ve dekorasyonda özellikle Klasik İslam Cami mimarisinin 9. ve 16. yüzyıllara ait tasarımların kopye edildiği eğilimdir. Bu gruba örnek olarak Fas'da Fransız mimar Michel Pinseau tarafından tasarlanan ve 11. yüzyıl İslam camilerini taklit eden II. Hasan Cami'si verilmiştir. 3. Eklektisist Eğilim: Bir takım stillerin, mimari öğelerin, dekorasyonların olduğu gibi yorumlanmaksızın alıp camide kullanılmasıdır.bu gruba örnek olarak Pakistan'ın Pençap kentinde yapılan Bong Cami verilmiştir.4. Modern Eğilim: Geleneksel cami tasarımını baz alarak onu yorumlamak ve yepyeni bir form yarataraktasarlama eğilimidir. Modern eğilime, Bosna'daki Şerafettin Cami, Vedat Dalokay'ın Islamabad'daki yarışmada birinci olan ve uygulanan Kral Faysal Cami aynı zamanda geleneksel camide varolan bir takım mimari öğelere yepyeni bir yorum getirmesinden dolayı yarışmada ikinci olan Bülent Özer.Öner Tokcan, Cengiz Eren'e ait projeyi örnek olarak verdik. Türkiye'de son yıllarda cami mimarisinde görülen eğilimleri üç başlık altında topladık: simgesel içerik, ideoloji ve estetik. Türkiye'de mahalle aralarından meydanlara kadar uygulanmış, geleneksel camilere öykünen ancak geçmişteki örneklerin kötü kopyaları olmaktan kurtulamamış cami örnekleri üzerinde durarak biçimsel bozuklukları tespit etmeye çalıştık. Ayrıca Ankara Vakıflar Genel Müdürlüğünce hazırlanmış 'Cami Tip Projeleri' ni inceledik. Çalışmamızın son bölümünde Türkiye'den örnekler verdik. Bu örnekleri geleneksel yaklaşım ve modern yaklaşım olmak üzere iki başlık altında topladık:. Geleneksel Yaklaşım: Şişli Cami, Kocatepe Cami, Tatbikat Cami ve Bahçelievler (Yayla) Cami incelenmiştir.. Modern Yaklaşım: Bu başlık altında TBMM Cami, Etimesut Cami, Kınalıada Cami, Batıkent Cami ve TEK Cami incelenmiştir. XI
SUMMARY THE ARCHITECTURE OF THE 20th CENTURY, MOSQUES IN TURKEY AND TRADITIONAL MOSQUES THROUGHOUT THE ISLAMIC WORLD This study describes styles and trends in recent mosque design in the Islamic world and especially in Turkey since 1950. Specific examples of the following mosques in Turkey are given which illustrate the points made: TBMM Mosque, Kmaliada Mosque, Batikent Mosque, Etimesut Mosque, Tek Mosque, Bahcelievler Mosque, Şişli İlahiyat University Tatbikat and Kocatepe Mosques were chosen. In Turkey the traditional mosque developed through three periods: the Anatolian Seljuk State, the Ottoman Empire and The Turkish Republic. Anatolian Mosque architecture developed after Turks adopted the Islamic religion. Consequent developments in building technique and design, decoration, art and religious interpretation have contributed to the shaping of Turkish mosque design right up to the present time. In the first part of the thesis, the origin of various part of the traditional mosque are described and discussed as follow: 1. The exterior The Courtyard, The Minaret, The frontal portico, The dome 2. Thelnterio. The Mihrab ( prayer niche),The Maqsura (secluded area for the caliph or the royal family). The windows and the illumination of the mosque. To illustrate this section, the study of a traditional mosque helps us to understand the design of the historical mosque. The first mosque was the Prophet Mohamed's house in Medina. This was a simple, flat-roofed house with columns made of palm wood and did not have a mihrab, minaret or dome so it cannot be seen as the pattern for later mosque building. Furthermore, the Koran never says how mosques have to be built. So this historical study was necessary in order to describe the development of the mosque up to the present day. Architecture is affected by the change and development in local conditions. For example climate, available material and technology have resulted in different designs of mosques throughout the Islamic world. İn the second part, recent trends in mosque building in the Islamic world and Turkey in particular are described. Examples of these trends in mosque design from different Islamic countries are given. Architecturally, mosques reflect several main influence and regional characteristics as follows:. Vernacular- building are defined by a traditional indigenous architectural language. Local architecture in west Africa play an important role in mosque design. The vernacular trend is described using the Yamaa Mosque in Mali and The Great Mosque of Niona in Niger as examples.. Historicst - architects refer back to previous styles, in this case the classical Islamic priod (9th to 16th century ) is very important. The Hassan II Mosque in Morrocco is used as an example. This mosque follows traditional north African styles of building but French architect Michel Pinseau also copied design from 11th century Islamic architecture. XIII. Eclecticism- this trend is the reinterpretation of different models. It particularly involves the borrowing of styles, methods of counstructions and decoration from a number of different historical examples without consideration of their original function or adaptation to the new design.. Modern - The 20th century trend of building mosques following the study of the basic principles of the traditional mosque design using a brand new design, image and technology is described. As examples of the modern trend The King Faisal Mosque in Islamabad, Pakistan and Serafettin ( White) Mosque in Sarajevo, Bosnia are studied. The third section of paper describes recent trends in mosque building in Turkey and includes a desciption of the ideas of Kuban. Kuban discusses three areas of mosque design as follow:. Symbol. Ideology. Aesthetics Symbol- an architect who believes Islamic culture is based on universal values tries to design mosques based on awareness of universal elements of design as well as geographic, ethnic and historical limits of the location. An architect must be aware of kinds of symbol.. National symbols. Historical symbol from throughout history Ideology- a pure ideology affects design of mosques in North African and Asian countries in particular. Architects in these parts of the world try to base their design on the house of the Prophet Mohammed. In Turkey religious fundamentalist have a different view of mosque design. They prefer to use traditional symbols particular to the Turkish nation. Aesthetics - aesthete motivation in the design of mosques has disappeared throughout Turkey. The main reason for this that the building of mosques has XIVpassed from the Sultans to builders and politicians. As a result impersonal mosques without any aesthetic beauty began to appear. The four and final section of the thesis, we given illustrate. To illustrate this the following examples are given:. First group contains historical mosques: Şişli Mosque, Tatbikat Mosque, Kocatepe Mosque and Bahçelievler (Yayla) Mosques.. The second examples are TBMM Mosque, Batikent Mosque, Kmaliada Mosque, Etimesut Mosque and TEK Mosques. In conclusion we see a variety of tendencies in mosque design in Turkey and other Islamic countries. The political trends of the era and the economic and cultural standarts of the customer result in the use of a variety of traditional and modern materials. We have tried to describe the buildings in the context of the development of mosque design throughout history. xv