Tez No	İndirme	Tez Künye	Durumu
102750		Aktarlarda satılan antidiyabetik etkili droglar üzerinde araştırmalar / A Study on the antidiabetic plants sold in medicinal herb dealers Yazar:SEVDA PIRILDAR Danışman: PROF.DR. NURHAYAT SÜTLÜPINAR Yer Bilgisi: İstanbul Üniversitesi / Sağlık Bilimleri Enstitüsü / Farmakognozi Ana Bilim Dalı Konu:Eczacılık ve Farmakoloji = Pharmacy and Pharmacology Dizin:	Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2001 116 s.
VI- O Z E TÜlkemizde halk arasında geleneksel olarak, diğer hastalıkların tedavisinde olduğu gibi şeker hastalığının tedavisinde de bitkilerden yararlanılmaktadır. Bu amaçla kullanılacak bitkilerin büyük bir kısmı ise, özellikle de şehirlerde aktarlardan temin edilmektedir. Yapılan çalışmada, İstanbul'da çeşitli semtlerde bulunan 12 farklı aktardan satın alman 20 örnek farmakognozi açısından irdelenmiştir. Her örnek, öncelikle kullanılan ambalaj materyalleri, ambalaj üzerinde bulunan bilgiler, paket içeriğinin teşhisi, katıştırma yapılıp yapılmadığının makroskobik kontrolü, sunuluş ve kullanım önerileri açısından değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmede tedavi amacıyla kullanılacağı düşünülen örneklerde, üzerlerinde bulunması gereken örneğin adı, miktarı, üretim ve son kullanma tarihleri, bileşimi, endikasyonları, yan etkileri, kullanım şekli, önerisi, dozu gibi bilgilerin varlığı incelenmiştir. Yapılan çalışma sonucunda örneklerden sadece dördünde ışıktan korumanın mümkün olduğu kağıt ambalaj kullanıldığı, diğer örneklerin ise ince şeffaf naylon ambalajlarda bulunduğu, hiçbir örnekte nemden korunmanın sağlanamadığı görülmüştür. Tedavi edici veya tedaviye yardımcı amaçlı olarak kullanılması önerilen bitkilerin ambalajı üzerinde bulunması gerekli olan bilgilerin ise hiçbir örnekte tam olarak bulunmadığı saptanmıştır. Örnek paketleri içeriği üzerinde yapılan incelemede birçok örneğin taş, toprak, kıl, başka bitkilere ait olduğu saptanan maddeler vs. taşıdıkları görülmüştür. Araştırma materyali olan 20 farklı türdeki örnek, kullanılışlarının literatüre uygunluğu açısından incelediğinde, sadece 4 türün (Cupressus 104sempervirens, Erica arboreae, Lippia citriodara ve Rosmarinus officinalis) dışında tüm bitkilerin kullanılışlarının literatür verileri ile uygunluk gösterdiği belirlenmiştir. Tedavi amacıyla kullanılacak bitkilerin mutlaka toksisiteleri açısından da bir değerlendirmeye alınmaları gerekmektedir. Ancak aktarlar tarafından böyle bir değerlendirmenin yapılmadığı görülmüştür. Aktarlarda acı bakla, yahudi baklası isimleriyle satılan Lupinus albus bitkisi, zehirli alkaloitler taşımakta ise de aktarlar tarafından gerek bitki olarak gerekse şeker hastalığına karşı hazırlanan terkipler içinde halka sunulmaktadır. Bu örneklerin, kullanılış önerileri ve kullanım süreleri gözönüne alındığında toksik etki gösterme potansiyeline sahip oldukları görülmüştür. Örneklerin taşıdığı etken madde grupları, fitokimyasal ön denemeler ve kromatografik yöntemlerle belirlenmiştir. Antidiyabetik etkiden sorumlu olduğu düşünülen ve aktarlardan almış olduğumuz örneklerin bileşiminde bulunan flavonoitler, saponinler (triterpenik maddeler) ve alkaloitlerin varlığı kromatografik yöntemlerle belirlenmiş, müsilaj varlığının saptanması için ise şişme indisi tayini yapılmıştır. Her örnek için ayrıca suda çözünen madde miktar tayini, su miktar tayini ve kül miktar tayini yapılmıştır. Ayrıca, bu çalışmada literatür verilerine dayanarak antidiyabetik etkili olarak nitelendirilen bitkilerden, kullanılan kısımları, etken madde grupları ve/veya adları belirtilerek Türkiye'de yetişen bitkilere ait bir liste de hazırlanmıştır (Tablo-2). Yapılan çalışma sonucunda, İstanbul aktarlarından satın alman bitki örneklerinden birçoğunun literatür kayıtlarına göre antidiyabetik aktiviteye sahip olduğu görülmektedir. Ancak aktarlarda tedavi edici ya da tedaviye yardımcı olarak kullanılan bu bitkilerin ambalajlama ve saklanma koşullarının standartlardan yoksun olduğu, paket üzerinde bulunması gerekli olan bilgilerin ve kullanılış önerilerinin yetersizliği dikkati çekmektedir. Bitkilerin tedavi amacıyla ne şekilde ve ne kadar süre kullanılması gerektiği gibi önemli 105bilgilerin ise paketlerde yer almadığı ve aktarlar tarafından da bu konuda yeterli açıklama yapılmadığı, aktarların bitkilerin toksisiteleri hakkında bilgi sahibi olmadıkları da görülmüştür. Bitkilerle tedavinin bilinçsizce ve bu yolla kazanç sağlamaya çalışan kişilerin elinde olmasının halk sağlığını olumsuz yönde etkileyeceği ve bu şekilde yapılan bir tedavinin yarardan çok zarar getirebileceği açıkça görülmektedir. 106
VII- SUMMARYIn Turkey, people traditionally use plants for treatment of diabetes as they use them for other illnesses. Most of these plants can be obtained from in medicinal herb dealers in the cities. In this study 20 specimens that are collected from 12 different medicinal herb dealers from various districts are examined from pharmacognostical point. Every specimen is evaluated according to package materials, package ingredients, macroscopic control of the presence or the absence of hardening, instructions of use. The evaluation included the specimen name, quantity, production and expiry dates, indication, side effects, instructions of use and dosage as well. At the end of the study we found that only 4 of the specimens were wrapped up with light protective package and others, were presented with transparent nylon packages, none of the specimens was protected from moisture. The instructions required were absent on every specimen. When looked through carefully stone, hair, earth, other plants particles were come accross in the package. Among 20 different specimens, only 4 specimens (Cupressus sempervirens, Erica arborea, Lippia citriadora and Rosmarinus officinalis) were compatible with literature data. The plants that are planned to be used for treatment should be evaluated for their toxicities, but medicinal herb dealer do not seem to assess it. Lupinus albus which is known as "Acı bakla" or "Yahudi baklası" among medicinal herb dealers, contain toxic alkaloids, but are sold in the mixtures for diabetes 107treatment. Taking into account of their instructions for use and usage periods, they can display toxic effects. The active substance groups are identified by phytochemical trials, chromatographic procedures. These flavonoids, saponins (triterpenic substances) and alkaloids that are thought to be responsible for the antidiabetic activity, are determined by chromatographic procedures where muscilage is determined by expanding index. Watersoluble substance, water, and ash quantity were assessed for every specimen. Based on the literature data, antidiabetically qualified plants with their active substance groups and or their names, parts that are used, are listed in Table 2. At the end of the study, the plant specimens that are bought from medicinal herb dealers in Istanbul were found to have antidiabetic activity. But the package and storage conditions are without standards, and insructions for use are not enough. Medicinal herb dealers give no direction about how to use and how long they should be used, this information is not written on packages either. Toxicities are not well known and emphasized. As the therapy with plants are monopoled by ignorant and swindler people, this kind of treatment can be hazardous for people's health. 108