Tez No	İndirme	Tez Künye	Durumu
549228		Bir mimesis olarak mimarlık ve emsal bilgisi / Architecture as a mimesis and precedent knowledge Yazar:FATMA SİNEM ÖZGÜR Danışman: PROF. DR. BELKIS ULUOĞLU Yer Bilgisi: İstanbul Teknik Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Mimarlık Ana Bilim Dalı / Mimari Tasarım Bilim Dalı Konu:Mimarlık = Architecture Dizin:	Onaylandı Doktora Türkçe 2019 497 s.
Mimar veya mimar adayı, gündelik pratikte, inşa edilmiş veya edilmemiş çok sayıda mimari üretimin fotoğraf, ortografik çizim, üç boyutlu modelleme, diyagram, metin, video gibi farklı biçimlerde temsilleri üzerinden "emsal bilgisi" edinmektedir. Bu bilgi tasarım süreçlerinde daha önceden oluşturulmuş çözümler olarak, eldeki tasarım problemine yönelik çıkış noktası, rehber veya kaynak olarak kullanılabilmektedir. Mimari tasarımda emsal bilgisi, herhangi bir mimari ürünün görsel ve yazılı temsil teknikleriyle oluşturulmuş veya mimari ürünün mekânsal deneyimi sonucu zihinde oluşan bilgisinin parçalar, örüntüler, ağlar gibi farklı biçimlerde teşhis edilmesiyle söz konusu olmaktadır. Bu şekilde elde edilen bilgi, yeni tasarımda dönüştürülerek kullanılmaktadır. Böylece her bir mimari ürün, taklit edilme potansiyeline sahip ve kendisinden sonrakilere emsal oluşturabilecek bir bilgi kaynağı olmaktadır. Eldeki tasarım problemine uyan referans bilgi teşhis edilmekte, mimari ürüne dönüşerek eklenmekte ve yeni bir bilgi kaynağı olarak da değerlendirilebilecek yeni mimari ürün oluşmuş olmaktadır. Böyle bir durum bir mimesis olgusunu içermektedir ve bu durumda mimari ürünün kendisinin taklidi veya kopyalanması söz konusu değildir. Öte yandan, sayısal ağ sistemleri üzerinden yer ve zamandan bağımsız, her an her yerde bilgiye erişmek mümkündür. Bu sistemlerde bilginin üretilmesi, aktarımı ve bilgiye erişim belirli otoriteler üzerinden olmamaktadır. Her kişinin üretim ve paylaşıma katkıda bulunabileceği bilgi ortamları söz konusudur. Bilgi-enformasyon teknolojilerinin geldiği noktayı göz önünde bulunduran bu tez çalışmasında, mimari tasarıma dahil olan birçok bilgiden biri olan "emsal bilgisi"nin mimesis olgusu bağlamında yeniden kullanılması, kopya/özgünlük tartışmalarının dışında durarak konu alınmaktadır. Diğer bir deyişle, bu tezin bakış açısına göre; daha önce gerçekleştirilmiş tasarım düşünceleri olarak mimari emsal bilgisinin mimar adayları veya mimarlar tarafından kullanılması olağan bir olgudur. Zira mimesis; tasarlayabilmek ve öğrenebilmek için olağan, yaratıcı süreci destekleyebilecek bir durum olarak değerlendirilmektedir. Tez kapsamında, mimesis olgusu ile etimolojik kökenleri ve taşıdıkları taklit anlamları bakımından benzerlik gösteren memetik kuramı; mimari üründen edinilen emsal bilgisinin, mimetik süreçler sonucunda yeni bir bilgi kaynağı olan mimari ürüne dönüşmesindeki taklit olgusu ve emsal bilgisinin yapısı için açıklayıcı nitelikte değerlendirilmektedir. Memetik kuramı düşünceler, ezgiler, sloganlar, çanak çömlek yapım yöntemleri gibi farklı birçok kültürel öğenin zihinden zihne geçerek dönüştüğünü ve bunların aracılarının tıpkı genler benzeri bir elemanla çeşitli dönüşümler geçirerek gerçekleştiği düşüncesine dayanmaktadır. Mem kavramı, kültürel öğelerin gen benzeri bir yapıyla evrim süreçlerinden geçtiğine işaret etmektedir. Bu bağlamda çalışma, günümüz bilgi ortamlarında erişilen mimari ürünlere ilişkin bilginin analitik bir değerlendirme ile dönüştürülerek kullanılmasında yol gösterici olacak "Mem Hikâyeleri: Tasarım Hikâyelerinin Mem Örüntüleri" isimli bir model önermektedir. Model; emsal bilgisinin yapısını tarif etmekte, tasarımda emsal bilgisinin dönüştürülerek mimesis sürecine katıldığını belirtmekte ve taklit edilenlerin mimari ürüne ait tasarım düşünceleri, yani memler olduğu savına yaslanmaktadır. Model, mimari emsal bilgisinin yapısını tanımlarken "tasarım hikâyeleri" ve "mem türleri" modellerinden hareket etmektedir. Mimari tasarımda mimari emsal bilgisinin kullanımının bir mimesis süreci olduğunu ve emsal bilgisinin memetik bir evrime dahil olduğunu iddia etmektedir. Model, mimari tasarımda mimesis olgusunu olağan bir tasarım pratiği olarak kabul etmekte, kopya/orijinallik tartışmalarının dışında durmakta ve mimesis sürecinin bilişsel aşamalarıyla da ilgilenmemektedir. Böylece, mimari üründen edinilecek bilginin çeşitli etkenleri ve farklı yapıları olduğunun bilinci ile değerlendirme yapılmış olmaktadır. Emsal niteliğindeki bir mimari üründen, görülür özelliklerin ötesinde; "tasarıma konu olan gerekçeler"i, "ilkesel çözüm kararları", yapım yöntemleri, yapım ilkeleri, kullanımlar, mekânsal etkiler, mekândaki sosyal ilişkiler ve/veya psikolojik, fenomenolojik etkiler gibi bilgiler de edinilebilmektedir. Ancak tüm bunların tanımlanabilmesi için başlangıç olarak mimari emsal bilgisinin yapısı tarif edilmelidir. Bu nedenle "Mimari emsal bilgisinin bileşenleri ve yapısı nasıldır?" sorusu modelde çıkış noktası olmuştur. Önerilen model; emsal bilgisi, mimesis kavramı ve tasarımda memetik kuramı alanlarından yararlanılarak geliştirilmiş ve önermeler üç kuramsal alanın ilişkilerinden oluşturulmuştur. Buna göre önermeler; (i) "Mimarlıkta emsal bilgisinin kullanımı bir mimesis olgusudur."; (ii) Mimari emsal bilgisinin yeni üründe kullanılması, mimetik bir süreç sonrası dönüştürülen memler; yani tasarım düşüncelerine ait bilgi parçacıkları vasıtasıyla gerçekleşmekte ve evrim sürecine girmektedir." ve (iii) "Emsal bilgisinin bileşenleri "ne?, nasıl?, neden?" sorularının yanıtlarını içeren tasarım düşüncelerinin yani mem türlerinin bir arada bulunduğu bir bilgi alanının oluşturduğu hikâye örüntüsü ile mimesis sürecine katılırlar." şeklindedir. Modelde dört temel bileşen bulunmaktadır. Buna göre; selecteme (i); bir mimari ürüne ilişkin cisimleşmiş tasarımın mimar tarafından çeşitli etkenler sonucunda daha iyi olduğuna kanaat getirilerek seçilimine ilişkin tasarım düşüncesi olan bilgi parçasıdır. Recipeme (ii); daha iyi olduğuna kanaat getirilerek seçilen selectemein nasıl bir ilkesel çözüm kararı ile oluşturulduğunu tarif eden tasarım düşüncesi olan bilgi parçasıdır. Explaneme (iii); bir mimari üründeki selecteme ve recipemelerin neden daha iyi olduğuna dair açıklamalara ilişkin, tasarıma konu olan gerekçelere sahip tasarım düşüncesi olan bilgi parçasıdır. Hikâye (iv); selecteme, recipeme ve explaneme bilgi parçalarının birbirinden bağımsız tekil bilgi parçaları olarak değil, bir örüntü yapıda bulunduğuna işaret etmektedir. Mem hikâyelerinin memetik bağlamda eşleşmesinde ise memin kendisi, memin aktarım ortamı ve memin eşleşme ortamı olmak üzere üç etken söz konusudur. Modelin önerme ve ilkelerinin geçerliliğini sınamak amacıyla bir alan çalışması gerçekleştirilmiştir. Mimari ürüne ilişkin bilginin birbirine bağlı ağlar üzerinden dünyanın her yerinde, zaman ve mekândan bağımsız, erişilen durumu sebebiyle, mimarlık ortamında sıklıkla diğer tasarımlardan haberdar olmak için kullanılan, birbirinden bilgi kaynakları açısından farklılaşmış üç sayısal ortam belirlenmiştir. Buna göre; bilgi kaynağı bizzat tasarımcının kendisi olan (i), editör tarafından yazılmış ve seçilmiş bilgiye sahip (ii) ve kolektif olarak herkesin işaretleyerek ancak kullanıcı profilinin özelliklerine göre sıralanan görsellerden oluşan (iii) üç farklı ortamdaki bilgi ve bu ortamların bilgiyi temsil biçimlerindeki yaklaşımları analiz edilmiştir. Bu ortamlardan edinilebilecek bilginin sahip olduğu örüntülerin karşılaştırmalı olarak tespiti için her üç ortamda da mevcut mimarlık ürünlerinden örneklem oluşturulmuştur. Örneklemdeki görsellerin ve metinlerin analizlerinde üç aşama söz konusudur. İlk önce, görsellere ve metinlere uygulanan "İçerik Analizi" ile temsil edilen bilginin model önerisindeki bileşenlerine ilişkin dökümü yapılmıştır. Bir sonraki aşamada, metinlerde tespit edilen anlatım farklarından kaynaklanan göstergeler sistemlerinin oluşturduğu bilgi alanlarını tespit etmek amacıyla "Anlatı Kodları" tekniği uygulanmıştır. Son olarak, medya örnekleminin bilgiyi temsil biçimlerindeki farklılıkların memetik evrim üzerinde etken olması sebebiyle "Söylem Analizi" tekniğiyle görsel analiz yapılmıştır. Alan çalışmasının sonuçlarına göre tek bir temsil yöntemi, mimari ürüne ilişkin bilgiyi aktarmada çoğu zaman yeterli olamamakta, birçok temsil yöntemi bir arada kullanılmaktadır. Bunlar görsel veya yazılı yöntemlerle olabileceği gibi, görsellerde yazı ve işaretlerle bilginin derinleştirilmesi yoluyla da olabilmektedir. Ayrıca, emsal bilgisinin mem örüntülerindeki bilgi bağımsız, hiyerarşik, sıralı yapıda değil; karmaşık örüntüler, bağlı birimler ve anlamı artırıcı, daraltıcı veya yönlendirici şekilde etki bırakan bilgi alanlarından oluştuğu görülmüştür. Görsel nitelikteki söylem analizinin sonuçları, emsal bilgisinin üç farklı nitelikte sunulduğunu göstermiştir. Buna göre, mimari ürünün kendisine ilişkin derinlemesine bilgi edinme, dolaylı olarak ilişkili bilgiyi edinme veya parçalar halinde, mimari ürünle ilişkisi olmayan bilgiyi edinme söz konusudur. Tez çalışmasının sonucunda yapılan değerlendirmede; mimarlıkta emsal bilgisinin kullanımının bir mimesis olgusu olduğu; mimari emsal bilgisinin yapısının çok yönlü ve ilişkisel olduğu; mimesis olgusunda tasarım düşünceleri olarak memlerin bilgi parçalarını aktardığı ve memlerin taklit edildiği; ortamın mimari emsal bilgisinin mimesis sürecine katılımında etken bir bileşen olduğu ve bilginin aktarımındaki temsil teknikleri ve anlatıdaki kurgusal yapının, emsal bilgisi bağlamındaki kişisel referans kütüphanesine ilişkin bilgi ve buradaki bilgilerin ilişkisel yapısının niteliği açısından önemli olduğu sonuçlarına varılmıştır. "Mimesis Bağlamında Mimari Emsalin Bilgisi ve Memler" bölümü, tezin dayandığı üç alan hakkında bilgi vermekte ve birbirleriyle ilişkilerini ortaya koymaktadır. Mimesis olgusu, mimari tasarımda emsal bilgisi ve memetik kuramına ait açıklamalar bu bölümde bulunmaktadır. "Mem Hikâyeleri: Tasarım Hikâyelerinin Mem Örüntüleri (Mimari Emsal Bilgisinin Mimesis Bağlamında Kullanımına İlişkin Model Önerisi)" bölümünde ilk önce modelin amacı, kapsam ve sınırları tanımlanmaktadır. Ardından; mimesis olgusu, mimari emsal bilgisi ve memetik kuramı ilişkisi kurularak, her bir ilişkiden model önerisinin temeli olan önermeler ortaya konmakta ve modelin bileşenleri açıklanmaktadır. Daha sonra, "Alan Çalışması: Güncel Mimarlık Medyasındaki Tasarım Hikâyelerinin Mem Örüntüleri" bölümünde model önerisinin önerme ve ilkelerini çıkış noktası alan ve modelin geçerliliğinin denenmesi amacıyla yapılan alan çalışması bulunmaktadır. "Sonuç ve Öneriler" bölümünde alan çalışmasının sonuçları değerlendirilmiş ve model önerisinin ilgili bölümleri alan çalışmasından elde edilen bulgular doğrultusunda güncellenmiştir. Daha sonra tez sonuçları açıklanmıştır. Son olarak, çalışmaya konu olan alanlarla ilgili kapsam dışı tutulmuş, ancak başka yöntem ve tekniklerle gerçekleştirmesi mümkün olan ileri çalışmalar için öneriler bulunmaktadır.
In daily practice, architect or the candidate architect gather "precedent knowledge" about a lot of built or designed architectural production via the representations like photographs, orthographical drawings, three dimensional models, diagrams, texts, videos, etc. This knowledge can be used as starting point, guide or basis to solve the design problem at hand as a previous solution. Architectural precedent knowledge is the recognized knowledge, which can be in different forms as fragments, patterns, networks, etc. gathered via visual and written representations or spatial experience of the architectural product. This kind of knowledge is used after transformations in the new design. Thus, every architectural product is a resource as a precedent, which has a potential to be imitated. The knowledge is articulated by transformation, after recognizing the reference knowledge that fits to the design problem at hand, since therefore the new architectural production is developed. Such a situation includes a mimesis process and in this situation, the imitated or copied is not the architectural product itself. On the other hand, it is possible to get, produce and transfer any knowledge ubiquitously via digital network systems without any authority. Everybody can contribute the production and sharing of the knowledge via these media. This thesis, which takes into consideration of information technologies' situation, stay out of authenticity-copy debates, and acknowledges reusing mimetically of "precedent knowledge" as one of the knowledge gets involved in architectural design. In other words, using precedent knowledge as the previously realized design ideas by architects and candidate architects, is a usual phenomenon according to this thesis's point of view. Yet mimesis is considered as a phenomenon, which is usual for designing and learning processes, besides it is a support for creative processes. Within the scope of the thesis, memetic theory supports the architectural precedent knowledge's usage via mimetic processes with the common etymological roots and the imitation meanings. Both memetic and mimesis words rely on the mimeisthai word which means "to imitate" in Greek. Memetic theory relies on the idea that the cultural elements like ideas, melodies, mottos, pottery production processes, etc. are transformed from mind to mind and their agents are memes alike genes. To put it simply, it is possible to state that meme notion connotes that cultural elements evolve likewise genes. Within this context, thesis proposes a model, which will guide to use the knowledge got from the digital media, called as "Meme Stories: Design Stories' Meme Patterns". Model describes the precedent knowledge's structure, indicates that precedent knowledge get involves in mimesis process via various transformations and grounds the claim that the imitated is the memes, which correspond to design ideas of the architectural product. It describes precedent knowledge's structure with reference to "design stories" and "meme types" models. In this regard, it is assumed that in architectural design, using architectural precedent knowledge is a mimesis process and precedent knowledge evolves according to memetic theories. Model considers mimesis phenomenon as a usual design practice in architectural design, stays out of copy-authenticity debates and does not deal with the cognitive phases of mimesis process. Thus, it becomes possible to consider the precedent knowledge has various factors and different structures. It is possible to get such knowledge like "design issues", "design concepts", production processes, usages, spatial effects, social relations in space or psychological, phenomenological effects of the space which are beyond the visible characteristics of the architectural product as the potential to be precedent. However, in order to define all these, it is needed to explain the architectural precedent knowledge's structure. Thus, "How is architectural precedent's elements and structure?" becomes the starting question. The model is developed on the theories about precedent knowledge, mimesis and memetic in design fields. Its theorems are developed from the relations of these three theoretical fields. These theorems are; (i) "Using precedent knowledge in architecture is a mimesis phenomenon.", (ii) "Using the architectural precedent knowledge in new product is realized via memes as design ideas' knowledge chunks, which are transformed after a mimetic process, and they evolve." and (iii) "Precedent knowledge's elements get involved in the mimesis process with a story pattern which is created by the knowledge area of the answers of the questions of design ideas as 'what?, how?, why?' which are meme types.". Model has four basic elements. Selecteme (i); the knowledge chunk of the design ideas of the "design form" which is decided better than the others and selected between the other possibilities by the designer. Recipeme (ii); the knowledge chunk of the design ideas of the "design concept" that gives a receipt how a selecteme is realized. Explaneme (iii); the knowledge chunk of the design ideas of why the selectemes and recipemes are better or better work than the others and gives explanation about "design issue". Story (iv); corresponds to the fact that selecteme, recipeme and explaneme meme types as knowledge chunks cannot exist as single knowledge pieces, but they exist in a pattern structure. There are three factors of the replications of the meme stories, which are meme itself, meme's transmission media and meme's replication media. A case study is conducted in order to examine the theorems and the principles of the model. Since the knowledge with regard to the architectural knowledge is ubiquitous, three digital media, whose knowledge sources are different from each other, are selected. According to this, the knowledge source is the designer of the product (i), the knowledge selected and written by editor (ii) and the knowledge arranged according to the user's profile characteristics and according to the collective pinning process anybody who uses the system are analysed in the sense of the knowledge and their representation attitudes. Than a common sample, which includes twenty villa designs, was arranged in order to compare the all three media. There are three phases of the analysis of the villa sample's visual representations and the texts. First, the "Content Analysis" is applied to the visual representations and texts in order to identify the condensations of the elements assumed at the model. During this phase expression differences are noticed which was not possible to define with the meme types. After that, "Narrative Codes" technique was applied to texts in order to define these knowledge areas, because it was noticed that they were created by signs. Finally, since there are differences in the media sample's representation ways of the knowledge and this is assumed as a factor on memetic evolution, a visual analysis is done with "Discourse Analysis" technique. According to the results of the case study, it is not enough to transmit the knowledge with regard to architectural product by only one representation technique and many techniques are used together. These can be visual representations or texts while it is also possible to enhance the knowledge in the visual representation by texts and signs applied on them. Moreover, the knowledge in precedent knowledge's meme patterns is not independent, hierarchic or arranged in order. It is constituted as complex patterns, connected units and knowledge areas that enhances, reduces or directing the meaning. The visual discourse analysis demonstrated that the precedent knowledge is presented in three different characteristics. According to this, there are knowledge which are directly related with the architectural product itself (called as vertical knowledge), supplementary knowledge about the architectural product (called as horizontal knowledge) and fragmented knowledge that has no relation with the architectural product. After all of these thesis comes to a conclusion that claims; using precedent knowledge in architecture is a mimesis phenomenon, architectural precedent knowledge's structure is sophisticated and associative, memes as the design ideas are the ones that transmit the knowledge chunks and they are imitated, the media of the knowledge (as an environment) is an important element in mimesis of the precedent knowledge and the narrations in the texts are efficient in the quality of the personal reference library of the precedent knowledge beside the personal perception and background about the scope. The thesis includes the sections; "Precedent Knowledge and Memes within the Context of Mimesis" section which gives information about the three fields that thesis leans on and puts forth the relations of each other. The explanations about mimesis phenomenon, precedent knowledge in architectural design and memetic theory are in this first section. Then, in the "Meme Stories: Design Stories' Meme Patterns (Model Proposal to Usage of the Architectural Precedent Knowledge within the Context of Mimesis)" section begins with the descriptions of the model's aim, scope and limits. After that, by restructuring the relations of mimesis phenomenon, architectural precedent knowledge and memetic theory; the theorems of each relation are constructed and the elements of the model are explained. Next, in the "Case Study: The Meme Patterns of the Design Stories in the Current Architectural Media" section, there is a case study that analysis knowledge according to the theorems and the principles of model in order to examine the validity of them. Finally, in the "Conclusion and Recommendations" section the results of the case study is evaluated and the model is restructured according to these results. After explaining the thesis conclusions, the recommendations of such other studies could be constructed with different methodologies and techniques, which are related but left out of the scope, are explained.