|
?Alanya Kalesi Kazılarında Çıkan Avrupa Porselenleri? başlıklı Yüksek Lisans tezimiz, Alanya'nın liman kesiminde yer alan Tophâne Mahallesi'nde gerçekleştirilen arkeolojik kazılarda ele geçirilen Avrupa menşeli porselen buluntulardan yola çıkarak, Alanya'nın kent tarihine katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Söz konusu porselenler, geç Osmanlı çağında kentin Doğu Akdeniz ticaretindeki faaliyetlerinin anlaşılmasına yönelik kıymetli arkeo-kültürel veri niteliğindedir.Doğu Akdeniz -diğer adıyla Levant ticaretini geç Ortaçağ'a kadar İtalyan kent devletleri elinde tutmuş; 16. yüzyıldan itibaren Fransa, Osmanlı ile ilişkilerini güçlendirmek yoluyla bölgede Fransız Devrimi'ne kadar sürecek bir hakîmiyet kurmuştur. 17. yüzyıl ortalarından itibaren ise İngiltere ve Hollanda bu rekabete dahîl olmuşlardır. Levant ticaretinin gelişmesi sürecinde Osmanlı, 18. yüzyıl ortalarından itibaren başlayarak ve 19. ve 20. yüzyıllarda büyük bir hızla, dünya ekonomisine bağlanmak suretiyle; sanayileşen Avrupa ülkeleri için önemli bir pazar haline gelmiştir. Osmanlı ve Avrupa arasında Levant dahîlinde gerçekleşen ticaret, Osmanlı'dan çıkan hammadde ve Avrupa'dan çıkan mamûl mal değişimi esasına dayanıyordu. Bu ticarette Osmanlı gayr-i müslim halkın, kültürel özellikleri dolayısıyla etkin oldukları ayrıca dikkâti çekmektedir. İstanbul, Selânik, İzmir, Mora, Girit, Antalya başta olmak üzere Anadolu'nun güney kıyıları, Suriye ve Mısır, Osmanlı İmparatorluğu'nun Levant ticaretinde rol alan önemli limanlar olarak öne çıkmaktadır.Batı dünyasında ?Candelore?, ?Canderone? ya da ?Escandelour? olarak bilinen Alâiyye de Ortaçağ'dan itibaren Levant ticaretinin önemli bir limanı olmuştur. Nitekim Alâiyye, Batı dünyası ile Levant arasındaki ticareti, Ortaçağ'a kadar elinde tutan Venedik ve Ceneviz'in ilgi alanlarından; ve Batılı tüccarların Anadolu ve Mısır ile olan ticaretlerinin merkezlerindendi. 19. yüzyıldan itibaren ise sanayileşen Avrupa'nın periferisine dönüşmüştür. Alâiyye'nin Levant ticaretinde ilişki kurduğu merkezler, bugünkü bilgilerimiz ışığında, Antalya, Kıbrıs, Rodos, Finike, İskenderiye, Dimyat, Kahire, Beyrut ve Antakya'dır. Deniz-aşırı ticaret dahîlinde limana uğrayan yabancı bandralı gemiler arasında ise İngiltere, Avusturya-Macaristan, Yunan ve Amerikan gemileri yer almıştır. Her ne kadar arşiv belgelerinin yetersizliği Alâiyye Limanı'ndan gerçekleşen bölgesel ve deniz-aşırı ticaret faaliyetleri ile ilgili değerlendirmeleri güçleştirse de kentin coğrafi konumu, denizcilik faaliyetleri açısından sahip olduğu tarihsel birikim, iklimi ve üretim çeşitliliği gibi faktörler limanın Avrupa ticareti için her dönem önemli olduğunu göstermektedir.Levant ticareti dahîlinde Osmanlı'ya giren mamûl eşyalardan olan Avrupa porselenlerinin Anadolu'nun güney kıyılarında gerçekleşen ithalâtı, çalışmamız çerçevesinde önem kazanmaktadır. Çin kökenli olan porselen, Avrupa'da ilk olarak 18. yüzyılın başında Almanya'da üretilmiş; ve kısa sürede Kıta Avrupası'nda yaygınlaşmıştı. Seri üretiminin başlamasıyla ise pek çok Avrupa porselen fabrikasının Osmanlı pazarına yöneldiği anlaşılmaktadır. İlk zamanlar hem form hem de süsleme olarak Batılı tarzda üretildikleri dikkati çeken bu lüks eşya, ilerleyen süreçte geniş fakat alım gücü fakir Osmanlı coğrafyasında çok daha fazla pazar edinmek amacıyla Osmanlı gündelik kullanımına uygun form ve süslemelerle sunulmaya başlanmıştır. Alâiyye'ye de bu süreçte Levant deniz ticareti yoluyla ulaşan Avrupa porselenleri Tophâne Mahallesi'nde gerçekleşen arkeolojik kazılarla gün ışığına çıkmıştır. İngiliz, Fransız, Alman, Hollanda ve Belçika menşeli oldukları tespit edilen bu porselenler kabaca 18-20. yüzyıl aralığına tarihlenmektedir. Söz konusu porselenler, Alâiyye'nin Levant'taki bağlantıları hakkında yorum yapmamıza imkân vermesi yanında hem form hem de süslemeleriyle Batılı tarzı olmalarıyla bunları kullanan ve aynı zamanda ticaretini de yapanlar olarak bir gayr-i müslim tüccar sınıfını ve kente kısa veya uzun süreli yerleşmiş olabilecek bir Avrupalı tüccar grubunu düşündürmektedir.Çalışmamızın, bu kapsamıyla, Avrupa porselenlerinin Anadolu'nun güney kıyılarındaki dağılımına yönelik daha kapsamlı bir çalışma için de örnek teşkil edeceğini umuyoruz.
|
|
This thesis aimed to contribute the urban history of Alanya city through examining the European porcelains which found in excavations of Tophâne district within the commercial port-area of Alanya. In this term, these porcelains were so valuable archeo-cultural materials.East Mediterranean, alias Levant, was controlled by Italian urban states such as Venice and Genoa until late Middle Age. France had exerted dominance in the Levant from the 16th century until French Revolutionary by improving the relationships with the Ottoman Empire. In the middle of the 17th century Britain and Netherlands were involved in this rivalry in Levant.During the development period of Levant trade Ottoman Empire became to connect to the world economy from middle of the 18th but especially in 19th and 20th fast, therefore became an important market for the European countries. Trade which between Ottoman and Europe within Levant mainly based on exchanging of raw materials from Ottoman and manufactures from Europe; besides it is also remarkable that non-muslim citizens of Ottoman Empire were more ascendant in this trade because of the their cultural characteristics that providing them advantages. Istanbul, Salonica, Symrna, Morea, Crete, South coasts of Asia Minor-especially Antalya- and Syria and Egypt were the most important ports of the Ottoman Empire in Levant.Alâiyye city known with the names ?Candelore? and ?Canderone? or ?Escandelour? in Western world also was an important seaport of Levant trade. Likewise, Alâiyye city was interest of Venice and Genoa where controlled the trade which was carried on between Western world and Levant until Middle Ages, and was one of the centers for Western merchants dealing with trade between Asia Minor and Egypt. In the light of current knowledges, main centers connected with Port of Alâiyye within Levant were Antalya, Cyprus, Rhodes, Finike, Alexandria, Damietta, Cairo, Beirut and Antioch. In terms of overseas-trade; British, Austro-Hungarian, Greek and American ships were coming to the Port of Alâiyye in the 19th century. Although it is dificult to evaluate sea-traffic of Port of Alâiyye due to the lack of archive documents, the facts as geographical location and seamanship experiences from history and climate and products range of the the city indicates that Alâiyye have been an important seaport along its history for Europe.European porcelains which were imported through Levant trade, especially from the coasts of Anatolia, are gaining prominence in terms of our thesis. Porcelain is originated in China and was produced in Europe first in the begginings of the 18th century in Germany. It is seen that with the mass-production of porcelain most of the European porcelain manufactories began to produce porcelains for Ottoman market. It is remarkable that the porcelains being sent to Ottoman market had Western style both as their forms and as their ornaments at first, however, in the following period they were goods of daily-use style of Ottoman citizens. So that it was possible also to gain the other markets within the extensive territories of Ottoman.Great number of porcelain fragments which found during the archeological excavations in Tophâne district within the commercial port-area of Alâiyye pointed out that the European porcelains were also being imported at Port of Alâiyye. These porcelains dating between the 18th century and 20th century are mainly originated in especially England and France, Germany, Netherlands and Belgium. Morover, they have provided valuable clues for us to determine the centers which connected with Port of Alâiyye and they make us think about the possibility of existience of Rum merchants or of foreign settlement in Tophane distirict as societies which had been used these porcelains and which also had been got wealthy through Levant trade.We hope that this thesis would be a sample for more comprehensive studies aiming to research widening of European porcelains along the south costs of Anatolia. |
