Tez No	İndirme	Tez Künye	Durumu
153390		Dissolved inorganic nitrogen removal efficiency of the reed beds surrounding lake Mogan using modeling approaches / Mogan gölünü çevreyelen sazlık alanlarının çözünmüş inorganik azot bertarafındaki etkinliğinin modelleme yaklaşımları kullanlılarak belirlenmesi Yazar:MUSTAFA GÖKMEN Danışman: DOÇ.DR. MERYEM BEKLİOĞLU Yer Bilgisi: Orta Doğu Teknik Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Biyoloji Ana Bilim Dalı Konu:Biyoloji = Biology Dizin:	Onaylandı Yüksek Lisans İngilizce 2004 124 s.
oz MOGAN GÖLÜNÜ ÇEVRELEYEN SAZLIK ALANLARININ ÇÖZÜNMÜŞ İNORGANİK AZOT BERTARAFINDAKİ ETKİNLİĞİNİN MODELLEME YAKLAŞIMLARI KULLANILARAK BELİRLENMESİ Gökmen, Mustafa Yüksek Lisans, Biyoloji Bölümü Tez Danışmanı: Doç. Dr. Meryem Beklioğlu Ocak 2004, 110 sayfa Bu çalışmada, Mogan Gölü'nü çevreleyen sazlık alanların yıllık ve mevsimsel azot tutma (retention) dinamikleri, sözkonusu sazlık alana gelen yüzeysel azot yükü ile göl-içi azot konsantrasyonları karşılaştırılarak araştırılmıştır. Mogan Gölü sazlık alanlarında, nitrat-N, amonyum-N ve çözünmüş inorganik azot (DİN) gibi farklı azot bileşiklerininin tutulması ndaki farklı dinamikleri ortaya koymak amacıyla analizler herbir azot bileşiği için farklı olarak gerçekleştirilmiştir. Çalışma 1997-2002 yılları arasındaki verileri kapsarken, Mogan Gölü sazlık alanlarına 1998, 1999 ve 2002 yıllarında diğer çalışma yılları ile karşılaştırıldığında görece daha yüksek DİN girdisi olmuştur. vMogan Gölü sazlık alanlarına görece daha yüksek azot yükü gözlenen yıllarda NO3-N girdisi ve çıktısı arasında önemli bir farklılık görülürken görece düşük azot yüklü yıllarda böyle önemli farklılık görülmemiştir. Ayrıca, sazlık alana nitrat girdisi miktarı ile sazlık alanın nitrat tutma kapasitesi arasında doğrusal bir ilişki gözlenmiştir (R2 = 0.975). Diğer taraftan, çalışma yıllarının hiçbirinde amonyum girdisi ve çıktısı arasında önemli bir farklılık görülmemiştir. Çalışma yıllarına ait verilerin sazlık alandaki azot bertarafı dinamikleri açısından analiz edilmesinin ardından dinamik bir "Sulakalan Azot Modeli", Mogan Gölü sazlık alanlarının çözünmüş inorganik azot tutma kapasitesini modellemek amacıyla uygulanmıştır. Sözkonusu dinamik sulakalan modeli çalışma yıllarına ait veriler kullanılarak kalibre edilip doğrulanarak (validation), ıslak ve kurak yıl senaryolarında sazlık alanın azot tutma kapasitesindeki değişimi tahmin etmek amacıyla kullanılmıştır. Son olarak, Mogan Gölü ve yakın havzasına ait hava fotoğrafları ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak, Mogan Gölü çevresindeki geniş tarım arazilerinden kaynaklanan yayılı azot girdisinin muhtemel olarak gölün hangi bölgelerinden gerçekleştiği belirlenmiştir. Gölün kuzey doğu kıyısı, yayılı azot girdisi bakımından en riskli bölge olarak bulunurken, en az riskli..1 ??< bölge olarak gölün kuzey ucu bulunmuştur. Anahtar kelimeler: Mogan Gölü, sazlı alan, nitrat, amonyum, çözünmüş inorganik azot, model, CBS vi
ABSTRACT DISSOLVED INORGANIC NITROGEN REMOVAL EFFICIENCY OF THE REED BEDS SURROUNDING LAKE MOGAN USING MODELING APPROACH Gökmen, Mustafa M.Sc, Department of Biology Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Meryem Beklioğlu January 2004, 110 pages In this study, yearly and seasonally nitrogen retention dynamics of reed beds surrounding Lake Mogan were investigated by comparing surface aerial nitrogen load and in-lake concentrations. The analyses were performed separately for nitrate-N, ammonium-N and dissolved inorganic nitrogen (sum of nitrate-N and ammonium-N) to reveal differences between them in terms' of retention dynamics. 1998, 1999 and 2002 were relatively high-load years in terms of DIN-input to reed beds surrounding Lake Mogan, compared with the DIN-loadings of 1997, 2000 and 2001. A significant difference was observed inbetween N03-N input and output for the relatively high-load years to Lake Mogan reed beds indicating significantly high NO3-N retention rates for that periods, while no significant difference was observed in the relatively low-load years. Also, a clear linear relationship (R2 = 0.975) was found between amount of NO3-N retention and amount of NO3-N input to the system. NH4-N input and output were not significantly different in none of the study years. Then, a dynamic "Wetland Nitrogen Model" was utilized to model dissolved inorganic nitrogen removal capacity of the reed beds surrounding Lake Mogan. The model was firstly calibrated and validated using data sets of different study years and then used for prediction under wet and dry year scenarios. The model predictions revealed that NO3-N retention efficiency was distinctively higher in wet rather than the dry year conditions since the reed beds might have limited denitrification capacity in dry years due to unavailability of enough NO3-N load. Finally, the land-use changes occurred in the closer catchment of Lake Mogan and the potential risk areas for non-point nitrogen input to Lake Mogan were determined using aerial photos of the region and Geographical Information Systems (GIS). It was observed that highest potential risk area for non-point nitrogen input around the lake was north-east of the lake whereas, north end of the lake was least potential risk area. Key words: Lake Mogan, reed bed, nitrate, ammonium, dissolved inorganic nitrogen, model, GIS iv