Dünyada finans kurumu olarak kabul edilen banka kurumundan çok daha önce Osmanlı Devleti'nde 16. yüzyılda kurumsallaşarak finans kuruluşu gibi işlem yapan ve örgütlenen para vakıfları bulunmaktadır. Osmanlı Devleti'nin son yüzyılına da damgasını vuran ve bir finans kuruluşu olarak parayı işletip vakfa gelir getiren, para vakıflarının kuruluş işleyiş süreçleri ile bugünkü Türkiye coğrafyasındaki dağılımları bu çalışmada araştırılmıştır.
Araştırmada kaynak olarak VGM Arşivindeki Anadolu Defterlerinde bulunan 11.697 adet vakfiye kaydından, dönem olarak seçilen 1826-1926 yılları arasındaki 7.405 adet vakfiye kaydı tespit edilmiş; bu defterlerden Türkiye coğrafyasında tespit edilen para vakıflarının zaman içerisindeki gelişim ve değişimleri incelenmiştir.
Çalışmada, Osmanlı ekonomisinin, finansının ve bankacılığının gelişimiyle dönüşümü bir bölüm halinde ele alınarak Cumhuriyet dönemi vakıf idaresi ve bankacılığı ilgili yerlerde konu edilmiştir. Para vakıflarının devamı niteliğinde olan paralar ise Vakıf Umum Müdürlüğü bünyesinde oluşturulan Vakıf Paralar Müdürlüğü'nde 1926-1954 yılları arasında işletilmiştir. 1954 yılında dönemin hükümeti tarafından buradaki sermaye ve insan kaynakları birikimini değerlendirmek amacıyla, modern bankacılık işlemleri yapmak üzere Türkiye Vakıflar Bankası kurulmuştur. Ayrıca Türkiye Vakıflar Bankası ve öncesinde Osmanlı Devleti'nde kurulan Evkaf Bankası'nın nasıl kurulduğu hususuna açıklık getirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Vakıf, Vakfiye, Para Vakfı, Türkiye Vakıflar Bankası, Vakıf Arşivi.
|
Before the banking's existence in the world, cash waqfs that are orginized as micro financial institutions at the Ottoman reign since the fifteenth century leaves its mark on the Ottoman's last century as well. In the present study, being financial institutions in the Ottoman Empire cash waqfs that process money in order to get profit back to themselves, their foundation, running, and geographical distribution are examined.
The waqfs in Anatolian geography, which is the most part of the Ottoman Land, are almost all the waqfs in the Empire. Thus, the time period from 1826 to 1926 is main time period of the study. When it comes to the waqfs' geography, it is limited with Anatolia and Rumelia. The rate of the cash waqfs in this regions is extracted and these waqfs' progress and transformation are addressed based on the waqfiyyas of these waqfs.
A particular section in the thesis is about how the Ottoman economy and finance developed and transformed. As to the republican period, The concept of waqf is temporarily taken out from the law. For this reason, Waqf Administration, in-house, establishes Waqf Money Administration in order to process waqfs' money. This division survives until 1954. Then, the goverment founds Turkiye Waqfs Bank which puts to good use the capital and human resources of the waqfs. Besides, this work is to make it clear that how are Evqaf Bank in the Ottoman era and later, Turkiye Waqfs Bank established.
Key Words: Waqf, Waqfiyya, Cash Waqf, Turkiye Waqfs Bank, Waqfs Archive. |