Tez No	İndirme	Tez Künye	Durumu
76084	Bu tezin, veri tabanı üzerinden yayınlanma izni bulunmamaktadır. Yayınlanma izni olmayan tezlerin basılı kopyalarına Üniversite kütüphaneniz aracılığıyla (TÜBESS üzerinden) erişebilirsiniz.	A Computational analysis of Turkish using the goverment-binding approach / Türkçenin yönetim ve bağlama kuramı yaklaşımı ile bilgisayarla çözümlenmesi Yazar:AYŞENUR BİRTÜRK Danışman: YRD. DOÇ. DR. CEM BOZŞAHİN Yer Bilgisi: Orta Doğu Teknik Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Bilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı Konu:Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrol = Computer Engineering and Computer Science and Control Dizin:Dilbilgisi = Grammar ; Türkçe = Turkish ; Yönetim bağlama kuramı = Government-binding theory	Onaylandı Doktora İngilizce 1998 183 s.
ÖZ TÜRKÇENİN YÖNETİM VE BAĞLAMA KURAMI YAKLAŞIMI İLE BİLGİSAYARLA ÇÖZÜMLENMESİ Birtürk, Ayşenur Doktora, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Tez Yöneticisi: Asst. Prof. Dr. Cem Bozşahin Şubat 1998, 168 sayfa Bu tez çalışmasında, Türkçenin Yönetim-Bağlama (YB) alanında bilgisayarla çözümlemesi gerçekleştirildi. Bir İlkeler ve Ölçütler (İÖ) geliştirme ortamı, PAPPI sistemi, kullanarak Türkçe için ilk İÖ çözümleyicisi geliştirildi. Türkçenin dile özel ve evrensel özellikleri incelendi ve Evrensel Dilbilgisi (ED) ölçütlerinin Türkçe için değerleri saptandı. İçeyerleşik tümcecikler, edilgenleştirme, ettirgenleştirme, soru tümceleri, adıl-düşürme, tümleç-düşürme. sessiz ulamlar ve art göndericiler dahil olmak üzere Türkçenin bütün önemli sözdizimsel yapıları ve birçok ilginç özellikleri çözümlendi ve bunlar İÖ çatısındaki evrensel ilkelerin etkileşimi ile açıklandı. Sonuç olarak, çözümleyici önemli bir dilbilimsel kapsama ulaşmıştır.Bu tez, Türkçedeki sözcük sıralaması değişiminin YB çözümlemesi için de girişimde bulunmaktadır. Türkçede. kullanımsal işlevler (konu. odak. arka-plan) sözdizimsel konumlarla ilişkilendirilmiştir. Bu iki bağımsız sistem - (konu. odak, arka-plan) ve (özne, dolaysız- nesne, dolay lı-nesne) - arasındaki karşılıklı bağlantı araştırıldı ve konu, odak, arka-plan ile özel yapısal konumların ilişkilendirildiği yeni bir X-bar yapısı tartışıldı. Sözcük sıralamasındaki değişimin bağlama ve nicelik sözcüklerinin alanı üzerindeki etkileri de gözönüne alındı. Çözümleme sırasında, ED nin varolan mekanizmalarindan yararlanıldı ve bütün evrensel ilkelere uyulmaya çalışıldı. Bununla, birlikte, evrensel ilkelerin bazı du rumlarda 3'eniden değerlendirilmesi, genişletilmesi ya da geçersiz kılınması gerekli olmuştur. Bu araştırma, YB nin ED kavramı için destekleyici bir kanıt ve eleştirici bir değerlendirme sağlamaktadır. Anahtar Kelimeler: Bilgisayar Dilbilimi, Yönetim ve Bağlama Kuramı, ilkeler ve Ölçütler Çözümlemesi, Evrensel Dilbilgisi. Türkçe Dilbilgisi, PAPPI
ABSTRACT A COMPUTATIONAL ANALYSIS OF TURKISH USING THE GOVERNMENT-BINDING APPROACH Birtürk, Ayşenur Ph.D., Department of Computer Engineering Supervisor: Asst. Prof. Dr. Cem Bozşakin January 1998, 168 pages In this dissertation, a computational analysis of Turkish in the Government- Binding (GB) domain has been realized. The first principles and parameters (P&P) parser for Turkish has been developed by using a P&P development en vironment, namely PAPPI system. The language-specific and universal features of Turkish have been investigated and the values of Universal Grammar (UG) parameters for Turkish have been determined. All major syntactical structures and many interesting features of Turkish, including the embedded sentences, pas- sivization, causativization, questions, pro-drop, complement- drop, empty cate gories and anaphors, have been analysed and explained by the interaction ofuniversal principles in P&;P framework. Thus, the parser achieves a substantial linguistic coverage. This thesis also attempts a GB analysis of word order variation in Turk ish. Pragmatic functions (topic, focus, background) are associated with syntactic positions in Turkish. The interconnection between two independent systems of (subject, direct -object, indirect.object) and (topic, focus, background) has been investigated, and a new X-bar structure in which particular structural positions are associated with topic, focus, and background has been discussed. The effects of scrambling on binding and quantifier scopes have also been considered. During the analysis, the existing mechanisms of UG have been utilized and it has been tried to obey all universal principles. However, it is needed to re evaluate, extend or override the universal principles in some cases. This research provides a supporting evidence and a critical evaluation for GB's conception of UG. Keywords: Computational Linguistics, Government-Binding Theory, Principles- and-Parameters Parsing, Universal Grammar, Turkish Grammar, PAPPI. iv