Tez No	İndirme	Tez Künye	Durumu
748363		Ahmet Mithat Efendi ile İsmail Gaspıralı'nın edebiyatçı, eğitimci ve fikir adamı yönleriyle karşılaştırılması / Comparison of the author, educator and intellectual aspects of Ahmet Mithat Efendi and İsmail Gasprinski Yazar:ESİN ALÇİÇEK Danışman: PROF. DR. FAZLI GÖKÇEK Yer Bilgisi: Ege Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Türk Dünyası Edebiyatları Ana Bilim Dalı Konu:Türk Dili ve Edebiyatı = Turkish Language and Literature Dizin:	Onaylandı Doktora Türkçe 2022 512 s.
"Ahmet Mithat Efendi ile İsmail Gaspıralı'nın Edebiyatçı, Eğitimci ve Fikir Adamı Yönleriyle Karşılaştırılması" başlıklı tez çalışmamızda Ahmet Mithat Efendi ve İsmail Gaspıralı'nın roman ve hikâyeleri, gazete yazıları, eğitim faaliyetleri incelenerek aralarındaki benzerlikler ortaya konulmuştur. 19. yy.'ın ikinci yarısı Osmanlı Devleti'nde ve Türk dünyasında Batılılaşma faaliyetlerinin yoğun olarak yaşandığı bir dönemdir. Bu dönemde basın ve yayının da etkisiyle modernleşmenin önemi halka anlatılmaya başlamıştır. Gazeteler ve Batı'dan yapılan tercüme eserlerle Türk edebiyatına yeni edebî türler girmiştir. Osmanlı'da Batılı anlamda bilimin gelişmesi için eğitimin ve ana dilde okuma yazma öğreniminin önemi anlaşılmış ve üzerinde durulan konulardan birisi olmuştur. Osmanlıcanın sadeleştirilmesi, herkesin kolayca okuyup yazabileceği bir yazı dili meydana getirilmesi çalışmaları yapılmıştır. Ahmet Mithat Efendi çok sayıda roman ve hikâyeleri, gazete yazıları, yayıncılığı, eğitimle ilgili eserleri ve faaliyetleri ile halkın eğitim seviyesini yükselterek Avrupa medeniyeti seviyesine ulaşması için çalışmıştır. Eğitimde uyguladığı yeni yöntemle okuma yazma öğreniminin kolaylaşması ve eğitimin yaygınlaşması faaliyetlerinde bulunmuş, çocuk terbiyesi konusunda modern pedagoji çerveçesinde yazdığı eserlerle öncü çalışmalar yapmıştır. Tanzimat döneminin önemli konularından biri olan dille ilgili makaleler kaleme almış, bu makalelerde Osmanlıcanın sadeleşmesi üzerinde durmuştur. Ahmet Mithat Efendi eserlerinde kızların eğitimi, evlilik kurumunda ve sosyal hayatta kadının yeri gibi meseleleri işleyerek kadın hakları konusunda halkı bilinçlendirmeye çalışmıştır. Osmanlı'da yaşanan gelişmelere benzer çalışmaların yapılması Rusya Türkleri için de aynı öneme sahiptir. İsmail Gaspıralı da roman ve hikâyeleri, gazete yazıları, yayıncılığı, eğitim alanında yazdığı eserleri ve faaliyetleri ile Rusya Türklerinin eğitim seviyesini yükseltmek için çalışmıştır. O, "usul-i cedit" eğitimi bizzat uygulayarak eğitimin modernleşmesini sağlamıştır. İsmail Gaspıralı sade, anlaşılır bir yazı dilinin eğitimi de kolaylaştıracak, halkın bilgisinin artmasını sağlayacak bir öneme sahip olduğunun bilincindedir. O, bütün Türklerin fikir ve iş birliğinin ortak bir edebî dille sağlanabileceğinden hareketle bu yolda çalışmalar yapmıştır. Osmanlıcanın sadeleştirilmesi, dil ve yazım kurallarının belirlenmesi ile ilgili görüş ve düşüncelerini Tercüman gazetesinde yazmış, İstanbul gazetelerinde çıkan dille ilgili tartışmalara katılmıştır. O günkü toplumda kadının değeri, eğitimi, sosyal haklarının korunması, kadınların çalışması gibi konular üzerinde de bilgilendirici yazılar yazarak kadın haklarını savunmuştur. Anahtar Kelimeler: Ahmet Mithat Efendi, İsmail Gaspıralı, roman, hikâye, dil, eğitim, gazete, kadın hakları.
ABSTRACT In our thesis titled "Comparison of the author, educator and intellectual aspects of Ahmet Mithat Efendi and İsmail Gasprinski" the similarities between the novels and stories, newspaper articles, and educational activities of Ahmet Mithat Efendi and İsmail Gaspıralı are revealed. The second half of the 19th century was a period in which Westernization activities were intensely experienced in the Ottoman Empire and the Turkish world. Especially in the second half of the century, the importance of modernization began to be explained to the public with the influence of the press and broadcasting. New literary genres have entered Turkish literature with newspapers and translated works from the West. The importance of education and learning to read and write in the mother tongue for the development of science in the Western sense in the Ottoman Empire was understood and became one of the issues emphasized. Efforts were made to simplify the Ottoman language and to create a written language that everyone can read and write easily. Ahmet Mithat Efendi, with his many novels and stories, newspaper articles, publishing, educational works and activities, has worked to raise the education level of the people to reach the level of European civilization. He was involved in the activities of facilitating literacy learning and spreading education with the new method he applied in education, and made pioneering studies on child education with the works he wrote in the framework of modern pedagogy. He wrote articles about language, one of the important issues of the Tanzimat period, and focused on the simplification of Ottoman Turkish in these articles. Ahmet Mithat Efendi tried to raise public awareness about women's rights by dealing with issues such as the education of girls, the place of women in marriage and social life in his works. Carrying out studies similar to the developments in the Ottoman Empire has the same importance for the Russian Turks. İsmail Gaspıralı has also worked to raise the education level of Russian Turks with his novels and stories, newspaper articles, publishing, works and activities in the field of education. He provided the modernization of education by personally implementing the "usul-i cedit" education. İsmail Gaspıralı is aware of the importance of a simple and understandable written language that will facilitate education and increase the knowledge of the people. He has worked in this way, considering that the ideas and cooperation of all Turks can be achieved with a common literary language. He wrote his views and thoughts on the simplification of Ottoman Turkish and the determination of language and spelling rules in the newspaper Tercüman, and participated in the language discussions in Istanbul newspapers. He defended women's rights by writing informative articles on issues such as the value of women in the society of that day, education, protection of social rights, and women's work. Keywords: Ahmet Mithat Efendi, İsmail Gaspıralı, novel, story, language, education, newspaper, women's rights.