Tez No	İndirme	Tez Künye	Durumu
621151		Mâverâünnehir bölgesinin islamlaşma süreci (VII-X yy.) / The Islamization process of Maveraunnehir region (VII-X c.) Yazar:AKMONSHAK USSAINOVA Danışman: PROF. DR. ŞEFAETTİN SEVERCAN Yer Bilgisi: Erciyes Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı / İslam Tarihi Bilim Dalı Konu:Din = Religion ; Tarih = History Dizin:Maveraünnehir = Maveraun-nahr ; İslam tarihi = Islamic history ; İslamiyet = Islam ; İslamlaşma = Islamisation	Onaylandı Doktora Türkçe 2020 111 s.
Mâverâünnehir, Amu Derya (Ceyhun), Sir Derya (Seyhun) nehirleri arasında kalan Türk ülkesidir. Araştırmaya esas olan Mâverâünnehir bölgesinin İslamlaşması, hiç şüphesiz, Türk tarihi açısından yeni bir çağın başlangıcı anlamına gelmektedir. Çünkü İslam dini Türklere dünya hâkimiyetinin yolunu açtı ve onların devlet kurmalarına ortam hazırladı. Bu nedenle İslam dininin bölgeye girdiği ve kabul edildiği dönemin bilimsel bir biçimde ortaya konması büyük önem taşımaktadır. Mâverâünnehir, milattan yüzyıllarca öncesinden itibaren bir Türk yurdu olarak karşımıza çıkmaktadır. Mâverâünnehir bölgesi aynı zamanda Turan ve Türkistan gibi isimlerle de anılmıştır. Bölgenin doğu ve kuzey sınırları İslam hâkimiyetinin genişlemesine paralel olarak değişmiştir. Mâverâünnehir bölgesi Buhara, Semerkant, Soğd toprakları, Farab, İsbicab, Şaş ve Hucend gibi şehirleri içine almış bulunmaktadır. Mâverâünnehir Türklerinin İslam diniyle ilk tanışması ticari ilişkiler yoluyla olmuştur. Ancak bu tanışma daha çok bireysel boyutta gerçekleşmiştir. İpek yolu üzerinde yer alan Mâverâünnehir şehirlerinden İslam dünyasıyla ilişki içinde bulunan tüccarlar, bu din hakkında ilk bilgi edinen kimselerdir. Örneğin tarihçi İbnü'l-Esir'in kaydettiği Erzekyan adlı Buharalı, bu yolla müslüman olan kimselerdendir. Bu coğrafyaya İslam'ın yayılmaya başladığı yıllarda birçok din bulunmaktaydı. Budizm, Mecusilik, Zerdüştlük ve Hıristiyanlık bu dinlerden bazılarıdır. Mecusiliğin geçmişi ise, burada milattan yüzyıllar öncesine kadar gitmektedir. Müslümanların Mâverâünnehir kapılarına dayandığı VII. yüzyılın sonlarına doğru birçok yerde mecusilik hâkim durumdaydı. Mâverâünnehir türklerinin İslâm diniyle tanışmasından sonra bu coğrafyada parlak bir yeni devir başladı. Anahtar Kelimeler: Mâverâünnehir, Buhara, Semerkant, İslamlaşma süreci, Mecusi, Sâmânîler
The islamization process of Maveraunnehir region [YII –X c.] Maveraunnehir is Turkish region located between the Amu Darya and the Syrdarya rivers. Islamization of Maveraunnehir which was the base for this survey, serves as an outset of modern period in terms of Turkish history. Because Islam paved the way for Turks to rule the world and had prepared preconditions for establishing their governments. Therefore the encroachment of Islam to these new areas bears a great significance in scientific term. Hundred years ago BC Maveraunnehir region had been known as Turkish land. In early accounts Maveraunnehir region was mentioned as Turan as well as Turkistan. The East and the North boundaries of the region had been occasionally changed according to the influence of islamik powers. The account which gave us what cities and areas included Maveraunnehir belongs to Arabic geographer Istahry. In his accounts he shows us that the region included some cities as Bukhara, Samarkand, Sogdy, Farab, Isfidjab as well as Talas, Ilah and Hodjent. The other geographer Ibn Haukal as mentioned in his accounts that Maveraunnehir boundaries in East with Pamir, Resht, Huttel and Hindustan areas and in the North with Taraz and its West boundaries ranged with Farab, Sutkent, Samarkand, Sogdy along Bukhara. Arabic geographer Meshudy to the vast lands of Maveraunnehir gave another name as Kushan. From its conquered time Maveraunnehir was accepted as one of the governing part of Khorasan. But during the Samanid period Maveraunnehir region seemed as an independent land from Khorasan and had its specific status. The first encounter of Maveraunnehir Turks with Islam was realized by trade communications. But this encounter developed on individual level. Located along the Silk-Way Maveraunnehir cities on the other hand served as represent of several religions. For instance according to Ibnul Esyr who was a resident of Bukhara named Erzekyan who converted Islam in this way. When Islam began to spread over these geography some kind of religions were coexisting. They are Buddhism, Gentile [Pagan], Zoroastrianizm, Cristianity. In some ancient chinese manuscripts and Ibn Nedims al Fihrist's accounts there are some datas about the Maveraunnehir people who were following Buddhism. And history of gentile dates back to BC era. By the end of 7th century when Muslims conquered the Maveraunnehir some parts of its land were dominated by gentiles. After acquaintance with Islam of Maveraunnehir a new wave of period began in this region. Key words: Maveraunnehir, Bukhara, Samarkand, Islamization, Meshudy, Samanid