Tez No	İndirme	Tez Künye	Durumu
142553	Bu tezin, veri tabanı üzerinden yayınlanma izni bulunmamaktadır. Yayınlanma izni olmayan tezlerin basılı kopyalarına Üniversite kütüphaneniz aracılığıyla (TÜBESS üzerinden) erişebilirsiniz.	Açık kanallarda oksijen transferi / Oxygen transfer in open channels Yazar:SERHAT KÜÇÜKALİ Danışman: YRD. DOÇ. DR. ŞEVKET ÇOKGÖR Yer Bilgisi: İstanbul Teknik Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı / Su Mühendisliği Bilim Dalı Konu:İnşaat Mühendisliği = Civil Engineering Dizin:	Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2003 125 s.
AÇIK KANALLARDA OKSİJEN TRANSFERİ ÖZET Sudaki çözünmüş oksijen (ÇO), akarsularda suyun kalitesi açısından bakılan en önemli parametrelerden biridir. Sudaki çözünmüş oksijenin akım genelinde veya yersel olarak artışı habitat açısından çok önemlidir. Özellikle sanayileşme ve nüfus artışıyla birlikte birçok akarsudaki kirlenme ve katı madde oranı artmıştır. Bu artış serbest yüzeyden suyun derinliğine doğru aktarılan oksijenin miktarının azalmasına yol açmaktadır. Daha önce yapılan çalışmalarda akarsulardaki ÇO miktarının arttırılması için birçok yapısal çözüm denenmiştir. Bunlar; savaklar (Kim ve Walters, 2001), dolu savaklar (Chanson, 1990), basamaklı yapılar (Toombes ve Chanson, 2000) v.b. Bu su yapıları, akarsulardaki çözünmüş oksijen miktarını arttırmalarına rağmen, doğayla dost oldukları söylenemez. Bu yapılar akarsulardaki akımın ikiye bölünmesi veya membayla mansap arasındaki ilişkinin kesilmesi gibi çevresel sorunlara yol açmaktadırlar. Akarsulardaki ÇO miktarının arttırılması için ekolojik hayatı olumsuz yönde etkilemeden, doğada mevcut bazı düzenekler vardır. Bunlar akarsu içinde yer alan büyük taş parçalarıdır. Bu taş parçaları akım rejiminde önemli etkilere yol açmakta, oksijen transferi için gerekli olan hidrolik sıçrama, çevrinti ve ters akımların oluşması gibi hidrolik koşulları ortaya çıkarmaktadırlar. Bu çalışmada, ÇO değerleri değişik taş düzenekleri, su yüksekliği ve taban pürüzlülükleri gibi değişkenlerin dikkate alınmasıyla kanala yerleştirilmiş taşların memba ve mansabında ve taş çevrelerinde yersel olarak ölçülmüştür. Deneyler 0.5 m genişliğinde, 0.45 m yüksekliğinde ve 17 m uzunluğundaki tabanı yatay olan açık kanalda yapılmıştır. ÇO ölçümleri OXI 3000 oksijen metre aletiyle, hız ölçümleri ise Tip 400, model 403 mikro muline aletiyle yapılmıştır. Deneyler dört farklı su derinliğinde, iki farklı taş düzeneğinde ve üç farklı taban pürüzlülüğünde gerçekleştirilmiştir. Hız dağılımları taş düzenekleri akımda yokken, her bir taban pürüzlülüğünde ve akım koşullarında tespit edilmiştir. Sonuçlar açık kanaldaki ölçüm bölgesinde yapılan ölçümlerle oksijen verim katsayısın hesaplanmasıyla sunulmuştur. Oksijen verim katsayısı, E; E=(CuCD)/(CsCD) (1) Şeklidedir.Burada; Cs, havadaki oksijen konsantrasyonu, Cu, memba bölgesindeki oksijen konsantrasyonu, CD, mansap bölgesindeki oksijen konsantrasyonudur. XIIAyrıca membayla taş çevrelerinde elde edilen en yüksek oksijen konsantrasyonu arasında aynı formül kullanılarak oksijen verim katsayısı elde edilmiş, 4 farklı eksendeki değişimleri verilmiştir. Ayrıca taş düzenekleri çevresinde elde edilen ÇO dağılımları eş oksijen eğrileriyle gösterilmiştir (Şekil 1). 110 100 Deney No = 17 * Taş Düzeneği = 2 ve 3 numaralı doğal taşlar k = 0 mm, D = 14.90 cm Q = 7.2 İt/s, Uort =14.60 cm/s, h = 9.86 cm Thava : 26 C, Tsu :=25.6 C Cs=8.08 mg/L, C" = 7.64 mg/L, Cd = 7.79 mg/L, Cmak = 7.94 mg/L E : 0.34, Emak : 0.68, r : 1.52, rmak : 3.14 Şekil 1. Taşlar çevresindeki oksijen dağılımı ÇO (mg/L) Anahtar Kelimeler: Oksijen transferi, Hidrolik sıçrama, Hava kabarcıkları Bilim Dalı Sayısal Kodu: 624 X111
OXYGEN TRANSFER IN OPEN CHANNELS ABSTRACT Dissolved oxygen (DO) is one of the most important parameter in streams for environmental issues. Improving the dissolved oxygen in the streams locally or align of the stream is very important for habitat. Especially, after the watersheds get urbanized fine sediment ratio in the most of the streams has been increased. This causes a decrease on the penetration of the oxygen that comes form free surface towards to bottom. In the literature, there were many structural solutions such as weirs (Kim and Walters, 2001), hydraulic jump (Chanson H, 1994), spillways (Chanson, 1990), cascades (Toombes and Chanson, 2000) etc. to be applied for increasing DO in the stream. Although, they improve the DO values in the streams, they are not friendly structures with nature and sometimes causes some another environmental problems such as split out river into two different part and cut the relation between down and upstream. There is more "friendly" and "natural" solution that they could be applied than structural solution mostly based on the natural arrangements in the streams for increasing the DO values locally and align the streams such as replacing boulders in the stream. They could be replaced at various configurations (single two similar or two different size boulders). They cause significant effects at flow regime such as towards the regime sub critical to upper critical, vortex formation wake side of the boulders etc. In the present study, DO values were measured upstream and downstream of the stream under the various flow conditions and efficiency of the system was evaluated for different flow depth and various boulder configurations. Beside that, DO measurements were also conducted around the boulders systemically for determining local DO distribution in measurement section. These measurements clearly indicated possible habitat grown area that had "richer" oxygen around the boulders. The experiments were carried out in a water flume 0.5 m wide 0.5 m wide and 17m long. DO measurements were conducted by OXI 3000 oxygen meter, velocity measurement were realized by using acoustic Doppler. The current was achieved by re-circulating water in the flume. Experiments were realized at four different water depths, two different boulder conditions and three different bed roughnesses. Velocity distribution was determined at the undisturbed flow condition (no boulders) for each roughness and flow conditions. XIVThe results are presented by oxygen transfer efficiency (E) for upstream and downstream measurements. Oxygen transfer efficiency, E; E-fdrCuMCs-Cu) (1) where; Cs, Cu and Co saturation, upstream and downstream oxygen concentrations (mg/L) respectively. Oxygen transfer efficiency between upstream and maximum DO value also was calculated around the boulders by using same procudure results are presented with transfer efficiency graphics at the four differnt line using along the flume and also contour lines of oxygen distribution around the boulder (Fig.l). 110 100 Run No = 17 Configration = 2 ve 3 boulders k = 0 mm, D = 14.90 cm Q = 7.2 lt/s, Uort = 14.60 cm/s, h= 9.86 cm * air ".*" *--5 A water ~ 25.0 C- Cs= 8.08 mg/L, Cu = 7.64 mg/L, Cd = 7.79 mg/L, Cmak = 7.94 mg/L E = 0.34, Emak= 0.68, r =1.52, rmak = 3.14 DO (mg/L) Fig.l. Oxygen distrubution around the boulders Keywords: Oxygen Transfer, Hydraulic Jump, Air Bubbles Science Code: 624 xv