18. yüzyılın sonu ile 19. yüzyılın başlarında Azerbaycan siyasi açıdan karışık durumlar yaşarken Rusya bu bölgeye müdahele etmeye başlamıştır. Güney Kafkasya bölgesinde önemli bir konuma sahip olan Azerbaycan komşuları için son derece cazip bir hale gelmiştir.
Rusya'nın Azerbaycan'ı ele geçirme faaliyetleri Büyük Petro döneminde başlamıştır. Rus İmparatorluğu'nun güneye inme siyasetinin temel hedefleri, Azerbaycan'ın topraklarını ve doğal kaynaklarını ele geçirmek, Osmanlı Devleti'nin Güney Kafkasya ile bağlarını koparmak ve aynı zamanda Hazar Denizi'ni "İç deniz" haline getirerek bölgenin ticari yollarına hükmetmektir.
Çar I. Aleksandr, 12 Eylül 1801'de Doğu Gürcistan'ın Rusya'ya bağlanması hakkında bir manifesto yayınladı. Doğu Gürcistan'la birlikte Azerbaycan'ın Kazak, Şemşeddil, Borçalı Sultanlıkları da Rusya'ya bağlanmıştır. Böylece Rus Çarlığı, Azerbaycan'ın kuzey topraklarını işgal etmeye başlamıştır.
Kuzey Azerbaycan'ın Rusya tarafından ele geçirilmesinden sonra Rusya toplu olarak Ermeni nüfusunu komşu ülkelerden Azerbaycan topraklarına, özellikle Karabağ'ın dağlık bölgelerine, eski İrevan (Revan) ve Nahçıvan hanlıklarına yerleştirdi. Tarihi Azerbaycan toprakları olan İrevan (Revan) ve Nahçıvan hanlıklarının topraklarında "Ermeni Vilayeti" yaratıldı. Böylece gelecekteki Ermeni devletinin temeli Azerbaycan topraklarında atılmış oldu.
Ruslar ile Gürcüler arasında diplomatik ilişkiler ilk kez Kaheti Kralı I. Aleksandr döneminde kurulmuştur. 18. yüzyıldan itibaren ise Rusya Gürcistan'la daha yakından ilgilenmeye başlamıştır.
24 Temmuz 1783 tarihinde Gürcüler ve Rusya arasında Georgiyevski Antlaşması imzalandı. Kartli-Kaheti Krallığı Rusya'nın himayesine girdi. Bu antlaşma gereğince Gürcistan'ın toprak bütünlüğü güvence altına alınıyordu.
Kacar İmparatorluğu'nun Doğu Gürcistan'ın kontrolünü yeniden ele geçirme girişimlerinden sonra İrakli'nin varisi Tsar XII. Georgi, kendi iktidarını korumak için ve Gürcü tahtının varisinin kendi oğlu Davit ilan edilmesi için Rusyadan yardım istedi. XII. Georgi'nin ölümünden kısa bir süre sonra ise Ocak 1801 tarihinde Çar I. Pavel Gürcistan'ın Rusya'ya katılımı hakkında bir manifesto yayınladı. 12 Eylül 1801'de Çar I. Aleksandr bu kararı onayladı ve krallık ailesini Gürcistan'dan sürdü.
Bu çalışma, 19. yüzyılın ilk yarısında Rusya'nın Güney Kafkasya üzerindeki işgal politikasını ve buna müteakip meydana gelen Rus-Kacar ve Rus–Osmanlı çatışmalarını incelemektedir.
Anahtar Kelimeler: Büyük Petro, I. Pavel, I. Aleksandr, Kartli-Kaheti Krallığı, Georgiyevski Antlaşması, Azerbaycan, Rusya, Kacar, Gürcistan, Osmanlı, Güney Kafkasya
|
At the end of the 18th century and the beginning of the 19th century, Russia began to intervene in this region at a time when Azerbaijan was in a political turmoil. Azerbaijan, which has an important position in the South Caucasus region, has become extremely attractive for its neighbors.
Russia's operation to seize Azerbaijan started in the era of the Great Petro. he main goals of the Russian Empire's policy of coming down to the South were to seize the lands and natural resources of Azerbaijan, to break the ties of the Ottoman Empire with the South Caucasus and at the same time rule the region's trade routes by turning the Caspian Sea into the "Inner Sea".
On July 12, 1801, Tsar Alexander I issued a Manifesto on the connection of Eastern Georgia to Russia. Along with East Georgia, Gazan, Shemşeddil and Borçalı Sultanates of Azerbaijan were also linked to Russia. Thus, the foundation of the occupation of Northern Azerbaijan by the Russian Tsar was laid.
After the capture of Northern Azerbaijan by Russia, Russia collectively settled the Armenian population in the Azerbaijani lands from neighboring countries, especially in the mountainous regions of Karabakh, in the territory of the former Yerevan and Nakhchivan khanates. The "Armenian province" was created on the lands of the old Azerbaijani and Nakhchivan khanates. Thus, the foundation of the future Armenian state was thrown on the Azerbaijani lands.
Diplomatic relations between the Russians and the Georgians were first established during the reign of Alexander I, King of Kaheti. From the 18th century onwards, Russia began to take a closer interest in Georgia.
On July 24, 1783, the Georgievsk Treaty was signed between the Georgians and Russia. The Kingdom of Kartli-Kaheti came under the protection of Russia. According to this treaty, territorial integrity of Georgia was guaranteed.
After Qajar's attempts to regain control of Eastern Georgia, Irakli's heir, Tsar George XII, asked Russia for help in order to preserve his power and to declare David, the son of the heir to the Georgian throne. Shortly after the death of George XII, in January 1801, Tsar Paul I published a Manifesto on Georgia's accession to Russia. On September 12, 1801, Tsar Alexander I approved this decision and drove the royal family out of Georgia.
This study examines Russia's occupation policy over the South Caucasus in the first half of the 19th century and the subsequent Russian-Qajar and Russian-Ottoman conflicts.
Key Words: Peter the Great, Pavel I, Alexander I, Kingdom of Kartli-Kaheti, Treaty of Georgievski, Azerbaijan, Russia, Qajar, Georgia, Ottoman, South Caucasus |