Tez No	İndirme	Tez Künye	Durumu
680899		Bâtınî dini yapılanmalarda Tanrı ve tanrısal varlıklar / God and divine beings in esoteric (batinid) religious structures Yazar:NESRİN GÜL Danışman: PROF. DR. METİN BOZAN Yer Bilgisi: Dicle Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı / İslam Mezhepleri Tarihi Bilim Dalı Konu:Din = Religion ; Tarih = History Dizin:Batıni = Esoteric ; Batıniler = Batınis ; Batınilik = Batıniyya ; Dinler tarihi = History of religions ; Dualizm = Dualism ; Mezhepler = Sects ; Tanrı = God ; Tanrı anlayışı = God understanding ; Tanrılar = Gods ; İslamiyet = Islam	Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2021 172 s.
İslam düşünce tarihinde Bâtınîler olarak bilinen ezoterik dini yapılanmaların tanrı ve tanrısal varlıklar anlayışlarını kadim din ve kültürler bağlamında ele aldık. İslam'da bâtıni dini yapılanmlar her ne kadar birbirinden farklı görüşler serd etmiş olsalar da tarihsel arka planları çoğu zaman benzer olduğu için tanrı ve tanrısal varlıklar telakkîlerinde ortak paydalar bulunmaktadır. İşte bu çalışma, bu mezheplerin hangi din ve geleneklerden ne ölçüde etkilenmiş olabileceklerini ana hatlarıyla ortaya koymayı hedeflemektedir. Çalışma, bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında, İslam'da bâtınî öğretinin ortaya çıkışı, Gulât-ı Şîa, bâtınî dini yapılanmalar, onların ulûhiyet ve metafizik varlıklar tasavvurlarını anlamak için kilit nazariyeler adı altında bâtınî epistemoloji, ezille nazariyesi ve hulûl, zuhûr kavramları incelenmiştir. Birinci bölümde kadim din ve kültürlerin kötülük anlayışları dâhil olmak üzere tanrı ve tanrısal varlıklar tasavvurları incelenmiştir. Bu bağlamda söz konusu kadim din ve kültürlerin hepsinde mutlak, yüce bir ilâhın mevcut olduğu ve bu ilâhın âlem ile olan münasebetine göre muhtelif tanrı tasavvurlarının ortaya çıktığı tespit edilmiştir. İkinci bölümde, bâtınî dini yapılanmaların tanrı ve tanrısal varlıklar tasavvurları irdelenmiştir. Bu bağlamda söz konusu yapılanmaların genelinde mutlak tenzihçi tanrı tasavvurlarının, mevcut olduğu görülmüştür. Bu anlayışın uzantısı olarak ikincil derecedeki tanrıların, icracı-faal tanrı hükmünde oldukları, ulûhiyetin, farklı formlarla beşere intikal edildiği tespit edilmiştir. Anahtar Sözcükler Bâtınîlik, Algılanamayan Tanrı, Tanrısal varlıklar, Demiurg (Yaratıcı Tanrı), Düalizm, Şeytan
In our study, we have discussed the understanding of God and divine beings of the esoteric sects known as the Batinians in the history of Islamic thought in the context of ancient religions and cultures. Although the Batinid sects in Islam have different views from each other, there are common denominators in the perceptions of God and divine beings. since the historical background is often similar. This study aims to outline to what extent these sects may have been affected by which religions and traditions. The study consists of an introduction and two parts. In the introduction part, we examined the emergence of the batini doctrine in Islam, the Gulat Shia, the batinid religious structures, and the concepts of batinid epistemology, the theory of shadows (azilla) and the concepts of incarnation (al- hulul) and emergence under the name of key theories to understand their views of the Godhead and metaphysical beings. In the first part, the conceptions of god and divine beings, including the evil understanding of ancient religions and cultures, were examined. In this context, it has been determined that there is an absolute, supreme deity in all of the ancient religions and cultures in question, and various god conceptions have emerged according to the relationship of this deity with the realm. In the second part, the conceptions of god and divine beings of esoteric (batinid) religious structures were examined. In this context, it has been seen that there are absolute transcendentalist god conceptions in general in the mentioned structures. As an extension of this understanding, it has been determined that secondary gods are in the form of performer-active gods. It has been determined that divinity was transmitted to human beings in different forms. Keywords Batıniyya (Esotericism), Undetectable God, Divine Beings, Demiurge (Creator God), Dualism, Satan.