Türk edebiyatında roman türünün ilk örnekleri, Batı edebiyatındaki örnekler esas alınarak yazılmıştır.Servet-i Fünun ile Cumhuriyet sonrasında yazılan romanlarda isetematik ve yapısal zenginlikler görülmeye başlanır.
Bu dönem tecrübelerinin arkasından 1960'lı yıllardan itibaren romanlarda birey odaklı temalar ağırlık kazanır. Bu bakımdan çalışmamızın temellerini Oğuz Atay'ın Tutunamayanlar ile Yusuf Atılgan'ın Aylak Adam romanlarına kadar götürmek mümkündür.
Varoluşçuluk; bireyin iç dünyasınıve varlığını ortaya koymak gibi ilkelerle Dünya edebiyatını en çok etkileyen akımlardan birisi olmuştur. Jean-Paul Sartre'dan Albert Camus'ya kadar pek çok varoluş felsefecisi, fikirlerini kendi yazdıkları romanlar aracılığıyla ifade etmişlerdir. Dolayısıyla bir sanat türü olarak roman ile felsefe birbirine çok yaklaşmıştır.
Birey; söz konusu romanlarda toplumun çoğunluğundan farklı düşünce ve tutumlarla işlenir. Varoluşçu romanlarda bireyin varlığı; bilinç, yalnızlık, yabancılaşma olguları merkeze alınarak sorgulanmıştır. Varoluşsal anlamda bireyin kendini tanıma çabası, bu romanların temel izleği olarak görülmektedir.
Hasan Ali Toptaş'ın bireye yaklaşımı, bütün olarak görülür. Hasan Ali Toptaş; kentli insan ile taşralı insanı bir bütün olarak romanlarında işlemiştir.
Bu tezde yazarın romanları varoluşçu felsefe açısından incelenmiştir.
Varoluşçuluğun bunalım, kaçış, arayış mücadelesi gibi temaları, yazarın romanlarında tespit edilmiştir. Hasan Ali Toptaş, taşra insanının sorunlarınaonların kendi küçük dünyalarından hareketle yaklaşmıştır. Bu yaklaşım biçimi, Toptaş romanlarının karakteristik tarzıdır.
Toptaş romanlarının değerlendirilmesi aşamasından önce onunla ilgili yapılan tezler ele alınmıştır. Bu kapsamda Toptaş'la ilgili Mustafa Çaldak'ın Hasan Ali Toptaş Romanlarının Psikanalitik Çözümlemesi(2013), Türkan Duran'ın Orhan Pamuk, Hasan Ali Toptaş ve İhsan Oktay Anar'ın Romanlarında Zaman(2011), Zehra Tekin'in Hasan Ali Toptaş'ın Romanlarının Yapı Ve Tema Açısından İncelenmesi(2011) adlı yüksek lisans tezleri ufuk açıcı ve yön gösterici çalışmalar olarak belirlenmiştir. Söz konusu çalışmalarda Hasan Ali Toptaş'ın edebi birikimine yön veren unsurlarla birlikte insanın varoluşunu tanımaya yönelik temaların işlendiği görülmüştür.
Hasan Ali Toptaş romanlarının varoluşçuluk açısından değerlendirilmesi, kapsamlı bir alt okuma sürecini kaçınılmaz kılmıştır. Bu doğrultuda tezin Birinci Bölümü'nde varoluşçuluk felsefesinin, tarihî ve epistemolojik temelleri yanında önemli temsilcileri görüşleriyle birlikte değerlendirilmiştir. Varoluşçuluk öğretisinin sistematik düşünsel temellerini belirleyen Soren Kierkegaard, Martin Heidegger, Jean-Paul Sartre gibi filozofların bakış açıları; Hasan Ali Toptaş romanlarını daha iyi anlamak adına ayrı başlıklar altında ele alınmıştır. Dünya ve Türk Edebiyatında Varoluşçuluk adlı İkinci Bölüm'de varoluşçu düşüncenin dünya edebiyatında nasıl bir yayılma alanına sahip olduğu temsilcilerinden örnekler verilerek belirlenmeye çalışılmıştır. Aynı şekilde bu düşünce sisteminin Dünya edebiyatından Türk edebiyatına olan etkisi; Yusuf Atılgan başta olmak üzere Demir Özlü, Oğuz Atay gibi birey odaklı edebiyatın öncü yazarları ekseninde değerlendirilmiştir.
Tezin ana bölümü olan son kısımda Hasan Ali Toptaş'ın Gölgesizler, Uykuların Doğusu, Sonsuzluğa Nokta, Bin Hüzünlü Haz, Kayıp Hayaller Kitabıve Kuşlar Yasına Gider adlı romanları; varoluşçuluğun dayandığı yalnızlık, kaçış, tutunamama gibi temalar çerçevesinde kesitler seçilerek değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Sonuç bölümünde ise Hasan Ali Toptaş romanlarının varoluşçuluk felsefesi içinde değerlendirilebilecek özellikleri tespit edilmiş ve Hasan Ali Toptaş romancılığını Türk edebiyatı içinde özgün bir konuma yerleştiren temel değerler belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Varoluşçuluk, egzistansiyalizm, roman, ontolojik.
|
The first examples of novels in Turkish literature were written using examples from Western literature as a basis. In the novels written after Servet-iFünun and the Republic, thematic and structural richness begin to be seen. After the experiences of this period, since the 1960s individual-centered themes begin to gain prominence. In this respect, it is possible for us to extend the basis of our study all the way to OğuzAtay'sThe Disconnected and Yusuf Atılgan'sThe loiterer.
Existentialism; has been one of the most influential movements in world literature based on principles such as revealing the inner world and the existence of the individual. Many philosophers of existence, from Jean-Paul Sartre to Albert Camus, have expressed their ideas through novels they have written. Due to this, as a kind of art, novel and philosophy have approached each other closely.
The individual; is treated in the novels with thoughts and attitudes that differ from those of the majority of society. The existence of the individual is questioned in existentialist novels by taking consciousness, loneliness, alienation as core cases. In the existential sense, the struggle of the individual to recognize himself is seen as the basic course of these novels. The approach of Hasan Ali Toptaş to the individual is holistic. Hasan Ali Toptaş treats city-dwellers and country-dwellers as a whole in his novels.
In this thesis, the author's novels are examined in terms of existentialist philosophy.
Themes of existentialism such as depression, escape, quest struggle have been identified in the author's novels. Hasan Ali Toptaş's approached the problems of rural people from their own little worlds. This form of approach is characteristic of Toptaş's novels.
Before the phase of evaluating Toptaş's novels, theses about him were examined. Within this framework, the postgraduate theses; Mustafa Çaldak's The Psychoanalytic Analysis of Hasan Ali Toptaş's Novels (2013), Türkan Duran's Time in OrhanPamuk, Hasan AliToptaş and İhsan OktayAnar's Novels (2011), Zehra Tekin'sStructure and Theme Analysis of Hasan AliToptaş's Novels (2011) were identified as eye-opening and guiding studies. In the above-mentioned studies, it was seen that the elements that guided the literary accumulation of Hasan Ali Toptaş together with themes directed towards the recognition of existence of man have been treated.
The evaluation of Hasan Ali Toptaş's novels in terms of existentialism has made a comprehensive basic reading process inevitable. In this direction, in the first part of the thesis, together with its historical and epistemological foundations, the philosophy of existentialism has been evaluated together with the views of its important proponents. in order to better understand the novels of Hasan Ali Toptaş,the perspectives of philosophers such as Soren Kierkegaard, Martin Heidegger, and Jean-Paul Sartre, which determine the systematic intellectual foundations of the existentialist doctrine, have been covered under separate titles. In the second section, entitled Existentialism in World and Turkish Literature, it has been tried to determine how the existentialist thought has a range in world literature by giving examples from its representatives. In the same way, the effect of this system of thought from world literature to Turkish literature has been revealed; pioneers of individual-oriented literature such as Demir Özlü, OğuzAtay and particularly Yusuf Atılgan, have been evaluated.
In the final section, which is also the main part of the thesis, Hasan Ali Toptas'sGölgesizler, Uykuların Doğusu, SonsuzluğaNokta, Bin HüzünlüHaz, KayıpHayallerKitabıveKuşlarYasınaGider novels have been evaluated by selecting portions from the novels within the framework of such of existentialism's basic principles as loneliness, escape and disconnection. In the concluding section, the qualities of Hasan Ali Toptas's novels that can be evaluated within the existentialist philosophy have been determined and the basic values that place the novel-writing of Hasan Ali Toptas in a special place in Turkish Literature have been identified.
Key words: Existentialism, novel, existence, ontological. |