Toroslar, Erciyes ve Hasan Dagı ile çevrilidir. Oldukça yüksek Nigde vadisi ve buvadi içerisinde uzanan ova görünümlü bir kenttir. Bor merkez yerlesiminin1071 yılında kazanılan Malazgirt Zaferi'nden sonra basladıgını görmekteysek detarihi bununla sınırlayamayız. Bor kelime manası itibariyle birçok anlamları ifadeetse de bizce, Atatürk'ün de dedigi gibi ?Bardak? ve ?Buhar? anlamlarına gelmeihtimali vardır. Ayrıca Hititçe ya da Frigce'de ki surlarla çevrilmis bölge beyininkonagı anlamına gelen ?Baris? anlamına gelmektedir.Bugün Bor ilçe sınırları içinde bulunan Tyana (Kemerhisar) yerlesim yeri,Bahçeli kasabasındaki Kösk Höyük ve Bor'a 3 km uzaklıktaki Pınarbası Höyük'ününtarihini Neolitik Çaga götürebilmektedir. Bor'da ilk yasamın Hititlerle basladıgınıgörmekteyiz. Ardından Kimmerler, Medler, Persler, Romalılar, Araplar ve Türklerinvarlıgını görmekteyiz. Tyana (Kemerhisar) bölgedeki Arap-Bizans mücadelesiyüzünden önem kaybetmis ve böylece Bor önem kazanmıstır. Bor ve çevresininkesin ve kalıcı Türk hâkimiyetine girmesi 1071 Malazgirt Zaferi'nden sonraolmustur. 1077 yılında Anadolu'nun fethinin Kutalmısoglu Süleyman ve Mansurtarafından yapıldıgı dönemde Bor'da kesin hâkimiyet saglanmıstır.Bor 1261 yılında kısa süreli Karamanogulları hâkimiyetine girmistir. Sonrabölge tekrar Türkiye Selçukluları hâkimiyetine girdi. Ardından Anadolu'da Mogol-lhanlı mücadelesi basladı ve Selçuklu hâkimiyeti zayıfladı. Daha sonra bölgedeOsmanlı Devleti öncesinde Karamanogulları Beyligi, Eretna Devleti ve KadıBurhanettin Devleti arasındaki mücadeleye sahne olmustur. Bor, Osmanlıhâkimiyetine ilk kez 1398 yılında I. Bayezid zamanında girdiyse de 1402 yılındakiAnkara Savası ile yeniden Karamanogulları'na baglanmıstır. Bor'da kesin OsmanlıVhâkimiyeti Fatih zamanında shak Pasa'nın 1471 yılında Bor'unda içinde bulunduguNigde'yi almasıyla baslamıstır.Milli Mücadele Dönemi'nde Bor her ne kadar fiilî bir isgale ugramadıysa datüm Anadolu cografyasındaki olumsuz hava bölgeyi de etkilemistir. Bor halkı hemenyanı basındaki Pozantı cephesinde yasanan isgale duyarsız kalmamıs ve bölgeyemaddi manevi tüm destegini vermistir. Bor halkı Pozantı'nın düsman isgalindenkurtulmasında önemli bir görev üstlenmistir. Milli Mücadele Dönemi ardındankurulan Cumhuriyet'i Bor halkı sevinçle karsılamıstır. Bor, günümüzde de varlıgınısürdüren Nigde iline baglı ilçe merkezidir.Bor'daki tarihi yapılar daha çok Türk-slam dönemine ait olmakla birlikte,çevre yerlesim yapılarının tarihini daha eskilere dayandırmak mümkündür. Bor'daNeolitik döneme ait iki höyük, Roma dönemine ait bir havuz, bir hamam ve sukemerleri bulunmaktadır. Karamanogulları Dönemine ait bes cami, bes mescid, birhamam ve bir türbe bulunmaktadır. Osmanlı Dönemine ait on üç cami, altı mescid,bir hamam, üç han, bes ev, iki çesme, bir bedesten, bir mektep ve iki kilisebulunmaktadır. Ancak bugün bu yapıların birçogu bakımsız bir durumda çürümeyeterk edilmistir. Bu tarihi yapılara biran önce sahip çıkmalı ve gelecek kusaklaraaktarmalıyız.Anahtar Kelimeler: Bor, Tarihi Yapılar.
|
Bor which is stiuated in the southeast of Central Anatolia, is a district ofNigde. It is surrounded by Taurus, Erciyes and Hasan Mountains. Bor lying in avalley -quietly high Nigde Valley- is a city, seeming as a plain.Although we knowthat central settlement of Bor began after The Victory of Malazgirt, we can?t restrictthe history with this. Although Bor has a lot of word meanings, we think, there is apossibility that it means ?Glass (Bardak)? and ?Steam (Buhar)? according to Atatürk.Also it means ?Baris?, which is the house of governer of region surrounded by citywalls in Hittite or Assyr.Tyana (Kemerhisar) stiuated on Bor?s border, can take the history of KöskTumulus being in Bahçeli and the history of Pınarbası Tumulus situated 3 kilometresfrom Bor, to Neolatik Period. We see that the first life in Bor was started by Hittite.Then we see existence of Meds, Persians, Kimmerler, Romans, Araps and Turks.Tyana (Kemerhisar) lost its importance because of struggle of Arap-Byzantine in thisregion and Bor gained importance. Certain and permanent Turkish domination in Borand its surrounding occured after The Victory of Malazgirt, 1071. When Anatoliawas conquered by Kutalmısoglu Süleyman and Mansur in 1077, Bor was providedcertainly domination.Bor was temporarily ruled by karamanogulları in 1261. Next the TurkeySeldjhuk ruled the region again. Then the struggle of Mongol-lhanlı srarted and theSeldjhuk?s domination diminished. The struggle among Karamanoglu Principality,The Eratna Government and Kadı Burhanettin Principality started in the regionbefore the Ottoman Empire. Although Bor was ruled by The Ottoman Empire firstlyin time of Beyazit I. ,in 1398, it was ruled by Karamanoglu Principality after TheVIIAnkara War in 1402. The basic Ottoman domination in Bor started when shak Pashaconquered Nigde, including Bor, in 1471.Although Bor wasn?t occupied in act in The National Struggle, negativeeffects affected the whole Anatolia?s geography. People of Bor didn?t neglectoccupation lived in Pozantı front next to Bor and gave material and moral support tothe region. The people of Bor took on an important act on salvation of Pozantı.Republic established after The National Struggle, was met joyful by the people ofBor. So Bor which is a district of Nigde has continued its existence till our time.In addition, most of the historical structures belong to Turk-Islam Period, it ispossible that settlement structures in the surrounding have based on previous years.There are two tumuluses, which belong to Neolatik Period. There are a pool, a bathand the aqueducts,which belong to Romans Period. There are five mosques, fivesmall mosques, a bath and a tomb, which belong to Karamanogulları Period. Thereare thirteen mosques, six small mosques, a bath, three inns, five houses, twofountains, a covered bazaar, a school and two churches, which belong to TheOttoman Empire. But most of these structures neglected are left to rottenness today.We have to protect immediately these structures and leave next generation.Keywords: Bor, The Historical Structures. |